დასავლური კოლონიალიზმის სისხლიანი მემკვიდრეობა

2013 წელს 2 ამერიკელმა ინტელექტუალმა, ნოამ ჩომსკიმ და ანდრე ვლჩეკმა გამოაქვეყნეს საინტერესო და ინფორმატიული ნაშრომი დასავლურ ტერორიზმზე ”On Western Terrorism: From Hiroshima to Drone Warfare”. წიგნს დიალოგის სახე აქვს, სადაც ავტორები მიმოიხილავენ დასავლეთის მიერ ჩადენილ სხვადასხვა დანაშაულებს, პროპაგანდის მეთოდებს, იმპერიალიზმის გამოვლინებებს და სხვა თანმდევ ფაქტორებს. წარმოგიდგენთ ამ წიგნის ვრცელ შესავალს ქართულ ენაზე.

ანდრე ვლჩეკი

II მსოფლიო ომის შემდეგ დასავლეთის კოლონიალური და ნეოკოლონიალური პოლიტიკის შედეგად დედამიწაზე სადღაც 50-იდან 55 მილიონამდე ადამიანი დაუღუპა. ამ შედარებით მოკლე დროის მონაკვეთში კაცობრიობის ისტორიაში ადგილი ჰქონდა ყველაზე დიდ ჟლეტვას. წესისამებრ, ეს ხდებოდა მაღალფარდოვანი ღირებულებების სახელით, როგორიც არის თავისუფლება და დემოკრატია. სულ რამდენიმე ევროპული ერი და ძალაუფლებაში მყოფი ევროპული წარმოშობის მქონე ადამიანები იცავდნენ დასავლურ ინტერესებს; იმ ადამიანების ინტერესებს, რომლებსაც ”მნიშვნელობა” ჰქონდათ დედამიწის მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობის ხარჯზე. მილიონების ჟლეტვა იყო აღქმული, როგორც გარდაუვალი და გამართლებული; და დასავლეთის მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი გამაოგნებელ უცოდინრობაში იმყოფებოდა.

იმ 55 მილიონ ადამიანთან ერთად, რომლებიც დასავლეთის მიერ წამოწყებულ ომებს პირდაპირ ემსხვერპლნენ, დამატებით ასობით მილიონი ადამიანი დაიღუპა ირიბად იგივე დასავლეთის მიერ წაქეზებული გადატრიალებების და კონფლიქტების შედეგად; ისინი დაიღუპნენ სრულ საცოდაობაში, მდუმარედ. და ასეთ გლობალურ მოცემულობას დასავლეთში იშვიათად თუ ვინმე უძალიანდება; მეტიც, მსოფლიოს დაპყრობილ ნაწილშიც კი მას არ გააჩნია რაიმე წინააღმდეგობა. მსოფლიო რა, გაგიჟდა?

სამწუხაროდ, დასავლეთის მიერ ჩადენილი დანაშაულების სია გრძელია. როდესაც კოლუმბი ეწვია დასავლეთ ნახევარსფეროს, იქ ცხოვრობდა ვაჭრობის, ქალაქების და სხვა მახასიათებლების მქონე 80-დან 100 მილიონამდე განვითარებული ცივილიზაციის წარმომადგენელი. მალევე ამავე მოსახლეობის 95 % გაუჩინარდა. იმ ტერიტორიაზე, რომელსაც ახლა ამერიკის შეერთებული შტატები ეწოდება ბინადრობდა სავარაუდოდ 10 მილიონი ადგილობრივი ინდიელი ამერიკელი; თუმცა, 1900 წლის საყოველთაო აღრიცხვის თანახმად, მხოლოდ 200 000 დარჩა. ეს ყველაფერი კი უგულვებელყოფილია. ანგლო-ამერიკული სამყაროს წამყვან ინტელექტუალურ, მემარცხენე-ლიბერალურ გაზეთებსა და ჟურნალებში ეს უბრალოდ უარყოფილია. ყოველდღიურად და რაიმე კომენტარის გარეშე.

სამედიცინო ჟურნალ ”ლანცეტის” თანახმად, ყოველწლიურად ექვსი მილიონი ბავშვი იღუპება ელემენტალური სამედიცინო მომსახურების არარსებობის გამო; მომსახურების, რომლის მიწოდებაც ფაქტიურად არ არის რაიმე ხარჯებთან დაკავშირებული. ეს ნაცნობი რიცხვებია. ცუდი კვება და მარტივად სამკურნალო დაავადებები სამხრეთ აფრიკაში ყოველ დღიურად 8000 ბავშვის გარდაცვალების მიზეზად გვევლინებიან: ეს რუანდის დონეა, მაგრამ საუბარი მიდის თითოეულ დღეზე; მარტივად დასრულებად მოვლენაზე.

და ჩვენ ვუახლოვდებით საკითხს, რომელიც შეიძლება იყოს უდიდესი გენოციდი – გარემოს განადგურება. ეს საკითხი კი იშვიათად თუ არის მსჯელობის საგანი; მეტიც, ამერიკის შეერთებული შტატები ამ მიმართულებით უკან იხევს. დღეისთვის ქვეყანა სრულ ეიფორიაშია, რომელიც დაკავშირებულია ენერგოდამოუკიდებლობასთან. იგი შესაძლოა გარანტირებული იყოს ამერიკისთვის წიაღისეული საწვავის ამოტუმბვის განვითარებული ტექნოლოგიის მეშვეობით შემდეგი ასი წლის განმავლობაში. ენერგოდამოუკიდებლობა კი შესაძლებელს გახდის მომავალ საუკუნეში ქვეყნის ჰეგემონობის შენარჩუნებას, საუდის არაბეთად ჩამოყალიბებას და ა.შ. პრეზიდენტმა ობამამ ისაუბრა ამაზე დიდი ენთუზიაზმით მოსახლეობისადმი მიძღვნილ გამოსვლაში 2012 წელს. თქვენ შეგიძლიათ წაიკითხოთ ამის შესახებ ძალიან საინტერესო და გამამხნევებელ სტატიებში სხვადასხვა დონის და სახის პრესაში. აგრეთვე, შეიძლება წააწყდეთ რაიმე მცირერიცხოვან ნარკვევებს ამ ტექნოლოგიის ბუნებაზე ზეგავლენის კუთხით, კერძოდ, რომ იგი ანადგურებს წყლის მარაგებს, დიდ ზიანს აყენებს ეკოლოგიას და ა.შ. თუმცა, ამის მიღმა ფაქტიურად არაფერია დაწერილი იმაზე, თუ როგორი იქნება სამყარო ასი წლის შემდეგ, თუ ჩვენ სწორედ რომ ამ პოლიტიკით ვიხელმძღვანელებთ. თემა არ არის განხილული. ეს კიდევ ფუნდამენტური პრობლემაა. პრობლემა, რომელიც განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს საბაზრო ეკონომიკაზე ორიენტირებულ საზოგადოებებში, რომლებშიც არ არის გათვალისწინებული ის, რასაც ჩვენ გარე ფაქტორებს (externalities) ვუწოდებთ. საკითხები, რომლებიც არ არიან რაიმე კონკრეტული ტრანზაქციის ნაწილი, თუმცა სხვებზე ზეგავლენას ახდენენ; და ეს არარის გათვალისწინებული.

ანდრე ვლჩეკი

მე ოკეანიაში რამდენიმე სახელმწიფოს გაქრობის მოწმე ვარ. სამოაში ვცხოვრობდი და რეგიონში ბევრი ვიმოგზაურე. რამდენიმე სახელმწიფო, როგორიც არის ტუვალუ, კირიბატი და კიდევ მარშალის კუნძულები უკვე ფიქრობენ საკუთარი მოსახლეობის მასობრივი ევაკუაციის შესახებ. ოკეანიაში უკვე არსებობს დაუსახლებელი კუნძულები და ატოლები [რედ. მრგვალი ფორმის კუნძულები], ისევე როგორც მალდივებზე და სხვაგანაც. კირიბატი შესაძლოა გახდეს პირველი სახელმწიფო, რომელიც გაქრება. მასმედიის თანახმად, ეს სახელმწიფოები იძირებიან. სინამდვილეში ისინი არ იძირებიან, არამედ მოქცევასთან დაკავშირებული ტალღებით ნადგურდებიან; კერძოდ, ფუჭდება საჭმელი და ბინძურდება წყალი. შესაბამისად, ეს კუნძულები იცლებიან მოსახლეობისგან, რადგან სრულად დამოკიდებულები არიან საჭმლიდან დაწყებული სასმელი წყლით დამთავრებული – იმპორტზე.

საინტერესოა, რომ ტუვალუზე მუშაობის პერიოდში მე არ მინახავს იქ უცხოური პრესა. ვნახე იაპონური ჯგუფი, რომელიც რაღაც უაზრობას იღებდა – ე.წ. საპნის ოპერას ფუნაფუტის ატოლზე. მე კიდევ ამ დროს ვფიქრობდი: ეს არის ყველაზე დიდი დარტყმის ქვეშ მყოფი სახელმწიფო, რომელიც შეიძლება პირველი გაქრეს დედამიწის ზურგიდან, რადგან ზღვის დონე იწევს, მაგრამ ამას არავინ აშუქებს!

ნოამ ჩომსკი

ჯორჯ ორუელს ამისთვის ჰქონდა ტერმინი „არაადამიანები“ (ინგ. unpeople). სამყარო დაყოფილია ადამიანებზე, რომლებიც ჩვენ გვგვანან და არაადამიანებზე – უმნიშვნელო ადამიანებზე. ორუელი საუბრობდა მომავალ ტოტალიტარულ საზოგადოებაზე, თუმცა ეს შეფასება ჩვენთვისაც შესაბამისია. არის ერთი კარგი ახალგაზრდა ბრიტანელი დიპლომატიის ისტორიკოსი მარკ კურტისი (ინგ. Mark Curtis), რომელიც იყენებს ამ ტერმინს საკუთარ კვლევაში, რომელიც ეხება ბრიტანეთის იმპერიის მიერ მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ პერიოდში მძარცველობას. ჩვენ არ გვანაღვლებს ასეთი ადამიანების ბედი.

პარალელებია გავლებული ე.წ. ანგლოსფეროში (ინგლისის განშტოებები: ამერიკის შეერთებული შტატები, კანადა, ავსტრალია) მცხოვრებ ადგილობრივ მოსახლეობასთან. ეს სახელმწიფოები წარმოადგენენ უჩვეულო იმპერიალისტურ საზოგადოებებს, რადგან ისინი უბრალოდ კი არ ბატონობდნენ ადგილობრივებზე, არამედ ანადგურებდნენ მათ. მათ დაიპყრეს ადგილობრივების მიწები და დასახლებები, და ძირითადად, მოკლეს იქ მცხოვრები მოსახლეობა. თუმცა, ჩვენ მათზე არ ვფიქრობთ. ჩვენ არ ვკითხულობთ თუ რა ბედი გაიზიარეს წარსულში. სინამდვილეში, ჩვენ ამაზე თვალს ვხუჭავთ.

ანდრე ვლჩეკი

ისტორიულად ასეთი ბედი გაიზიარა თითოეულმა ევროპულმა კოლონიამ მსოფლიოს ყველა კუთხეში, რომელიც იმართებოდა ევროპული კოლონიალური იმპერიების მიერ. პირველი საკონცენტრაციო ბანაკები აშენებული იყო არა ფაშისტური გერმანიის მიერ, არამედ ბრიტანეთის იმპერიის ხელით – კენიასა და სამხრეთ აფრიკაში. და, რა თქმა უნდა, ჰოლოკოსტი, რომელიც განახორციელებს გერმანელებმა ევროპელი ებრაელებისა და ბოშების წინააღმდეგ არ იყო პირველი გერმანული ჰოლოკოსტი; ისინი იყვნენ საშინელი ჟლეტვის მონაწილენი მთელი მსოფლიოს მასშტაბით, მათ შორის, სამხრეთ ამერიკის სამხრეთ ნაწილშიც. მაგ მომენტისთვის გერმანიამ უკვე ფაქტიურად ამოწყვიტა ნამიბიაში ჰერეროს ტომი. ეს ფაქტები იშვიათად თუ განიხილება ამ ქვეყანაში, ისევე, როგორც მთელ ევროპაში. ამ დანაშაულის მიღმა არანაირი საჭიროება და ლოგიკა არ იდგა; ადგილი ჰქონდა ადგილობრივი მოსახლეობისადმი ჩვეულებრივ და სრულფასოვან ზიზღს.

თუმცა, თუ ყურს დავუგდებთ მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ პერიოდში ძალიან ბევრი ევროპელის ჩივილს, შეიძლება მივიდეთ დასკვნამდე, რომ ზოგადად რაციონალური, ფილოსოფიური და მშვიდობისმყოფელი გერმანია ასე გაგიჟდა პირველი მსოფლიო ომის პერიოდში მიყენებული ეკონომიკური შეურაცხყოფის გამო; მეტიც, რომ არავინ ელოდა ესოდენ კეთილი ერისგან ასეთ აგრესიას. თუმცა, ამ მოსაზრებას შეიძლება დავეთანხმოთ, თუ დავუშვებთ, რომ ჰერეროს მოსახლეობა, სამოელები და მაპუხე ინდიელები არ იყვნენ ადამიანები; თუ დავივიწყებთ გერმანიის კოლონიალურ ისტორიას დანარჩენ აფრიკაში.

ნოამ ჩომსკი

ჰოლოკოსტის პერიოდშიც კი ბოშებს ისევე ეპყრობოდნენ, როგორც ებრაელებს. თუმცა, არც ეს ფაქტია ხშირად გაჟღერებული. არც ბოშების დევნა არის აღიარებული ამ დონეზე. მაგალითად, 2010 საფრანგეთის მთავრობამ მიიღო ადგილობრივი ბოშების რუმინეთში გაძევების გადაწყვეტილება, რამაც ისინი სიღატაკესა და ტერორში ჩააგდო. შეგიძლიათ ამის წარმოდგენა იმ ებრაელების მიმართ, რომლებიც გადაურჩნენ ჰოლოკოსტს? რომ მომხდარიყო მათი გაძევება იქ, სადაც კვლავ წამება და ტერორი ელოდათ? ადგილობრივი საზოგადოება აფეთქდებოდა. თუმცა, ჩვენს შემთხვევაში ყველაფერმა მშვიდად ჩაიარა!

თანამედროვე ჩეხეთის რესპუბლიკაში კედლები იყო აშენებული ბოშებისგან თავის დასაღწევად. მეტიც, სულ რამდენიმე ათწლეულის წინ ისინი ქალაქის ცენტრებში მათთვის გეტოებს აშენებდნენ. ეს კიდევ ერთხელ გვახსენებს იმას, თუ როგორ შევიდნენ თანამშრომლობაში ჩეხები ფაშისტურ გერმანიასთან 1930-40-იან წლებში და ეხმარებოდნენ ბოშების ალყაში მოქცევაში. რა თქმა უნდა, 1990-იან წლებში ჩეხები დასავლეთის მეგობრების სიაში შევიდნენ, შესაბამისად ხელშეუხებლები გახდნენ ადგილობრივი მასმედიისთვის. ჩეხეთის მიერ ბოშების მიმართ პოლიტიკა ბევრად ძალადობრივია, ვიდრე მუგაბეს მიერ ზიმბაბვეში თეთრკანიანი ფერმერებისადმი დამოკიდებულება.

თუმცა, რომ დავუბრუნდეთ ევროპულ კოლონიალიზმს, ისეთი შეგრძნებაა, რომ იგი არ დასრულებულა მეორე მსოფლიო ომთან ერთად ანუ 1950-60-იან წლებში. და რაც უფრო მეტს ვმოგზაურობ მსოფლიოს ე.წ. მარგინალურ ნაწილში, მით უფრო ვრწმუნდები, რომ კოლონიალიზმმა კიდევ უფრო გაიდგა ფეხი დახვეწილი პროპაგანდის მეშვეობით; უკეთესი ცოდნით, თუ როგორ უნდა მოეპყრო ადგილობრივ მოსახლეობას. ეს უფრო საშინელია, რადგან ადრე არსებობდა მკაფიოდ ჩამოყალიბებული მტერი, იქნებოდა ეს კოლონიალური ჯარი ან ადმინისტრაცია; ახლა კიდევ ადგილობრივებს სულ უფროდაუფრო უჭირთ სწორი დასკვნების გაკეთება, მოვლენების შეფასება და მტრის აღმოცენება.

ნოამ ჩომსკი

ერთ-ერთი ყველაზე დიდი დანაშაული იქნა ჩადენილი ბოლო წლების განმავლობაში აღმოსავლეთ კონგოში. სავარაუდოდ, სამიდან ხუთ მილიონამდე ადამიანი იქნა მოკლული. თუმცა, ვინ დავადანაშაულოთ? რა თქმა უნდა, სამხედროები. მაგრამ მათ უკან დგანან უხილავი მულტინაციონალური კორპორაციები და მთავრობები.

ანდრე ვლტჩეკი

ახლა მე ვამთავრებ მუშაობას დოკუმენტურ ფილმზე რუანდის გამბიტი. მის გადასაღებად სამ წელიწადზე მეტი დავხარჯე. რიცხვები კიდევ უფრო დიდია, ვიდრე თქვენ ახსენეთ: კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში ექვსიდან ათ მილიონამდე ადამიანი იყო მოკლული. იმდენივე, რამდენიც ემსხვერპლა მეოცე საუკუნის დასაწყისში ბელგიელი მეფის ლეოპოლდ მე-2-ს პოლიტიკას. რა თქმა უნდა, თქვენ მართალი ხართ მტკიცებაში, რომ რუანდის, უგანდის და მათი დამქაშების მიერ არიან მოკლულნი უდანაშაულო ადამიანები, თუმცა მათ უკან ყოველთვის დგას დასავლეთის გეოპოლიტიკური და ეკონომიკური ინტერესები.

ნოამ ჩომსკი

თქვენ ვერ ხედავთ მულტინაციონალურ კორპორაციებს, რომლებიც იყენებენ სამხედროებს უდანაშაულო ადამიანების მოსაკლავად და ამ გზით კოლტანის (რომელსაც დასავლეთი იყენებს ტელეფონებში, ან სხვა მნიშვნელოვანი მინერალის) მისაღებად. ეს არის ირიბი მაგალითი, რომელსაც ხშირად აქვს ადგილი. თუმცა, ზოგიერთი დანაშაული არის ღია და პირდაპირი. მაგალითად, ვიეტნამი, რომელიც წარმოადგენს მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ერთ-ერთ ყველაზე დიდ დანაშაულს. 2011 წელს შესრულდა 50 წელი მას შემდეგ, რაც ჯონ კენედიმ ომის დაწყების ბრძანებას მოაწერა ხელი. წესისამებრ, ასეთი თარიღები გულმოდგინედ აღინიშნება, განსაკუთრებით, თუ საკითხი ეხება მძიმე დანაშაულებს. თუმცა, ამ შემთხვევაში ადგილი ჰქონდა სრულ სიჩუმეს. 1961 წლის ნოემბერში კენედიმ გააგზავნა აშშ-ს საჰაერო ძალები სამხრეთ ვიეტნამის დასაბომბად. მან ნაპალმის და ქიმიური იარაღის გამოყენების ნებართვა გასცა, რომ მომხდარიყო საკვების და მიწის საფარის განადგურება; მეტიც, წამოიწყო პროგრამა, რომელმაც მილიონები საკონცენტრაციო ბანაკებში მოათავსა ან ე.წ. ქალაქური ტიპის ღარიბ უბნებში.

ქიმიური ომის შედეგები დღემდე იგრძნობა. თუ ჩვენ ვეწვევით საიგონის საავადმყოფოებს – თქვენ შესაძლოა ისინი ნანახი გაქვთ – შეიძლება კიდევ ნახოთ დამახინჯებული ემბრიონები; ბავშვები, რომლებსაც გააჩნიათ უამრავი უხილავი თუ ხილული ფიზიკური სიმახინჯე, რაც სწორედ რომ ამ საწამლავით სამხრეთ ვიეტნამის მიწის გაჟღენთვით იყო და არის განპირობებული. თუმცა ახლა, როდესაც რამდენიმე თაობა უკვე შეიცვალა, აღარავინ დარდობს ამ საკითხზე.

იგივე შეიძლება ითქვას ლაოსზე და კამბოჯაზე. თქვენ ძალიან ბევრს გაიგებთ იმის შესახებ, თუ რა საშინელება იყო პოლ პოტის რეჟიმი. ამასთანავე, არაფერს გაიგებთ იმ მიზეზების შესახებ, რამაც განაპირობა ასეთი წესრიგის დამყარება. 1970-იანი წლების დასაწყისში ამერიკის შეერთებული შტატების საჰაერო ძალებმა გადაბომბეს ქვეყნის სასოფლო-სამეურნეო მიწები ისე, როგორც ამას ადგილი ჰქონდა მეორე მსოფლიო ომის დროს წყნარ ოკეანეში. ისინი მისდევდნენ ჰენრი კისინჯერის ბრძანებას კამბოჯის მასობრივი დაბომბვის შესახებ: „ყველაფერი, რაც დაფრინავს ყველაფრის წინააღმდეგ, რაც მოძრაობს“. მე ვგულისხმობ, რომ ეს იყო გენოციდისკენ მოწოდება, რაზეც თქვენ უწინ ისაუბრეთ. რთული იქნება ამაზე რაიმე საარქივო მასალების მოძიება. თუმცა, ეს იყო მოკლედ აღნიშნული New York Times-ში ერთი წინადადებით და მორჩა. დაბომბვის მასშტაბის შესახებ არასდროს დაწერილა სადმე, გარდა სამეცნიერო ჟურნალებისა ან მარგინალურ წყაროებში. ეს არის მილიონობით ადამიანის მკვლელობა და ოთხი სახელმწიფოს განადგურება, რომლებმაც ვერ შეძლეს აღდგენა. ამ ქვეყნების ადგილობრივი მოსახლეობა საქმის კურსშია, მაგრამ არ იცის რა უყოს მათ ხელთ არსებულ ინფორმაციას.

აკადემიური თარგმანის ავტორი: არჩილ სიხარულიძე

უილიამ კორტნი, აშშ-ს ყოფილი ელჩი საქართველოში და ყაზახეთში.

1991 წელს, სსრკ-ს დაშლის შემდეგ 15 ახალი დამოუკიდებელი სახელმწიფო სხვადასხვა გზით წავიდა. ზოგიერთმა ეკონომიკურ, პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ პროგრესს მიაღწია, ზოგის საქმეები ძალიან ცუდად მიდის, ზოგში კი ვითარება არაერთგვაროვანია.

მათ ყველას დასავლეთი განვითარებაში და მსოფლიო ეკონომიკასთან ინტეგრირებაში ეხმარებოდა, წარმატებებმა დაგვანახა, რომ ეს სრულიად შესაძლებელია. ამიტომაც დასავლეთს რეფორმების ხელშეწყობა ყველაზე ცალმხრივად განვითარებული ქვეყნებშიც კი შეუძლია.

რატომ აღმოჩნდა 15 ქვეყნის გზა ესოდენ განსხვავებული? ამის რამდენიმე მიზეზი არსებობს. ბალტიისპირეთის ქვეყნები 1940 წლამდე დამოუკიდებლები იყვნენ და მათ თვითორგანიზების ტრადიციები გააჩნდათ. კომუნისტური წყობის გრძელვადიანი შედეგები განვითარებას აფერხებენ. ცენტრალური აზია სსრკ-ს დაშლის პერიოდშიც საკმაოდ ჩამორჩენილი იყო. ნავთობდილარები სიმდიდრეს უზრუნველყოფენ. ევროპასთან ახლოს მყოფმა ქვეყნებმა მეტ წარმატებას მიაღწია.

ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების შესახებ საკმაოდ დეტალური ინფორმაციის მიღება საერთაშორისო რეიტინგებიდანაა შესაძლებელი.

საუკეთესო შედეგები ბალტიისპირეთის ქვეყნებს აქვთ – ესტონეთს, ლიტვას და ლატვიას. მათ სწრაფი და ეფექტური რეფორმები ეკონომიკაში, პოლიტიკაში და სოციალურ სფეროში გაატარეს. ამან ისინი საბოლოო ჯამში ევროკავშირამდე მიიყვანა.

ყველაზე წარუმატებლები ტაჯიკეთი, თურქმენეთი და უზბეკეთი არიან – ისინი ყველაზე ნაკლებად დემოკრატიულები და ყველაზე მეტად კორუმპირებულები არიან. ყირგიზეთში მეტი პოლიტიკური თავისუფლებებია, ხოლო უზბეკეთში დაწყებული რეფორმები გარკვეულ პერსპექტივებს ხსნის.

ყველაზე არათანაბარი განვითარება შუაში მყოფ ქვეყნებს  საქართველოს, უკრაინას, სომხეთს და მოლდოვას ახასიათებს. იქ მეტი დემოკრატიული თავისუფლებებია, თუმცა, მათი მშპ ბალტიის ქვეყნების მაჩვენებლის მესამედია.

უკეთესი მართვის და მეტი თავისუფლების კონვერტირებას ეკონომიკურ ზრდაში ისინი ჯერ ვერ ახერხებენ.

ყაზახეთი და რუსეთი საშუალო შემოსავლიანი ქვეყნების სიაში შედიან, ხოლო აზერბაიჯანს და თურქმენეთს არაკონკურენტუნარიანი ეკონომიკის გამო მხოლოდ ნავთობისა და გაზის ვაჭრობით მიღებული შემოსავლით დაკმაყოფილება უწევთ.

ბელარუსის მაჩვენებლები ცალმხრივია იმ კუთხით, რომ ეს ერთ-ერთი ყველაზე არათავისუფალი სახელმწიფოა ყოფილ სსრკ-ში,  თუმცა მას კარგი შედეგები აქვს ეკონომიკურ ზრდაში, ადამიანურ კაპიტალში და კორუფციასთან ბრძოლაში.

პოსტსაბჭოთა სივრცეში დასავლეთის პოლიტიკური და სამხედრო ძალისხმევა ძირითად რუსეთისკენ და უკრაინისკენაა მიმართული, მაგრამ განვითარების მხრივ დასავლეთი მეტ შედეგებს მიიღებს, თუ ყურადღებას განვითარებად ქვეყნებს მიაქცევს, განსაკუთრებით იმათ, ვინც რეფორმებს ახორციელებს.

პირველ რიგის მიზნებია ბელარუსში და ყაზახეთში პოლიტიკური თავისუფლებების გაძლიერება, ეკონომიკური რეფორმები უკრაინაში და ყირგიზეთში, კანონის უზენაესობა საქართველოსა და უკრაინაში.

პოსტსაბჭოთა ქვეყნებისთვის განვითარება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან საკითხად რჩება. ამერიკის და ევროპის ხელშეწყობით ისინი ცხოვრების დონის გაზრდას და სოციალური პირობების გაუმჯობესებას შეძლებენ, დასავლეთისთვის კი მომგებიანი მათი სტაბილურობა, უსაფრთხოება და ახალი საინვესტიციო შესაძლებლობები იქნება.

წყარო: nationalinterest.org

თანამედროვეობის გმირი

2020 წლის 4 იანვარს ლონდონის სასამართლომ უარი განაცხადა ჯულიან ასანჟის ექსტრადირებაზე აშშ-ში, სადაც მას 175 წლით თავისუფლების აღკვეთა ემუქრება.

აშშ დიდი ბრიტანეთისგან 49 წლის ავსტრალიელის ექსტრადირებას ითხოვს. ამის საბაბად ოფიციალური ვაშინგტონი იმას ასახელბს, რომ ასანჟი ამერიკელ სამხედრო მოსამსახურეს ბრედლი მენინგს (შემდგომში მან სქესი შეიცვალა და ჩელსი მენინგი გახდა) დაეხმარა საიდუმლო მასალების წვდომის მიღებაში, რაც ერაყში და ავღანეთში აშშ-ის სამხედრო ოპერაციებს ეხებოდა. WikiLeaks-ზე აღნიშნული მასალების გამოქვეყნების შემდეგ საზოგადოებისთვის ამერიკელების მიერ ჩადენილ დანაშაულებზე გახდა ცნობილი ახლო აღმოსავლეთში.

ჯულიან ასანჟმა WikiLeaks 2006 წელს შექმნა, მაგრამ პლატფორმამ სერიოზულ წარამატებას 4 წლის შემდეგ მიაღწია. 2010 წლის აპრილში WikiLeaks-მა გამოაქვეყნა ვიდეო ”თანმხლები მკვლელობა” (Collateral Murder), სადაც აღბეჭდილია აშშ-ის არმიის 2 ვერტმფრენის თავდასხმის შედეგად როგორ დაიღუპა ბაღდადის მშვიდობიანი მოსახლეობა.

ამ ბმულზე გადასვლით შეგიძლია იხილოთ 2010 წელს WikiLeaks-ზე გამოქვეყნებული ვიდეო, სადაც ამერიკელების დანაშაულია ასახული.

ჯულიან ასანჟმა 2012 წლიდან თავი ლონდონში განთავსებულ ეკვადორის საელჩოს შეაფარა, რადგანაც ევროპული ორდერით დაკავების რეალური საფრთხის წინაშე აღმოჩნდა, შვედეთში მის წინააღმდეგ აღძრული გაუპატიურების საქმის საფუძველზე. ასანჟის სიტყვების თანახმად ეს საქმე იყო მის წინააღმდეგ პოლიტიკური დევნის ნიმუში. ასანჟის მოსაზრებას ამყარებს ის ფაქტი, რომ შვედეთის პროკურატურამ არასკმარისი მტკიცებულებების გამო ეს საქმე 2019 წელს დახურა.

მაგრამ 2012 წელს WikiLeaks-ის დამფუძნებელი მიიჩნევდა, რომ შვედეთი მის ექსტრადირებას მოახდენდა აშშ-ში, სადაც მისი გასამართლება სურთ ასობით ათასობით საიდუმლო სამხედრო დოკუმენტების პუბლიკაციის გამო აშშ-ის ოპერაციებზე ერაყსა და ავღანეთში.

2012 წლიდან ჯულიან ასანჟი 7 წლის განმავლობაში ეკვადორის საელჩოში ცხოვრობდა. ეს 7 წელი მან 20 კვადრატულ მეტრში გაატარა. ინტერიერის მთავარი ნივთები სარბენი ბილიკი და ულტრაიისფერი სანათი იყო, რაც მზის სხივებს უცვლიდა. ასანჟს ამ ხნის განმავლობაში ყავდა ასევე კატა. სიმბოლურია, რომ დასავლეთის მიერ დევნილი ასანჟი თავს ლათინური ამერიკის ერთ-ერთი მცირე ქვეყნის საელჩოში აფარებდა. როგორც მოგეხსნებათ სხვადასხვა ქვეყნენის საელჩოები, მიიჩნევა ამავე ქვეყნების ტერიტორიად და მათ ფარგლებში ვრცელდება იმ ქვეყნის იურისდიქცია, რომელ ქვეყანასაც წარმოადგენს.

თუმცა 2019 წელს ბრიტანეთის პოლიციამ ასანჟი ეკვადორის საელჩოში დააპატიმრა. პოლიციელებმა წარმოადგინეს ორდერი, რომელიც 2012 წელს იყო გაცემული სასამართლო სხდომაზე არგამოცხადების გამო. სამხრეთ ამერიკულმა სახელმწიფომ WikiLeaks-ის დამაარსებელს თავშესაფარი ჩამოართვა საერთაშორისო კონვენციების დარღვევის საბაბით.

ბრიტანელებმა ასანჟი ლონდონის მახლობლად არსებულ ბელმარშის საპყრობილეში მოათავსეს, სადაც განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისთვის იხდიან სასჯელს. 2020 წელს მსოფლიოს წამყვანმა სამედიცინო ჟურნალმა The Lancet-მა გამოთქვა შეშფოთება ჯულიან ასანჟის ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო. როგორც 8 სხვადასხვა ქვეყნის 60-მდე ექიმი იტყობინებოდა, ავსტრალიელი ვერ იღებს საჭირო სამედიცინო მომსახურებას და ასევე ფსიქოლოგიური წამების მსხვერპლია. მათ დიდი ბრიტანეთის შინაგარ საქმეთა მინისტრს, პრიტი პატელს მიმართეს აღნიშნული თხოვნით.

ასანჟის თანამებრძოლი და WikiLeaks-ის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი წყარო და ინფორმატორი, ბაღდადთან მომსახურე უფროსი ეფრეიტორი ბრედლი მენინგი იყო. მან სამხედრო კომპიუტერებიდან 700 000-მდე კონფიდენციალური დოკუმენტი ატვირთა, სადაც იდენტიფიცირებულია აშშ-ის სამხედრო დანაშაულები ერაყში და ავღანეთში.

ამერიკელებმა ის 2010 წელს დააპატიმრეს, ხოლო 2013 წლის აგვისტოში 35 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს. ციხეში ყოფნისას ბრედლი მენინგმა სქესი შეიცვალა. 2017 წელს ის პრეზიდენტმა ბარაკმ ობამამ შეიწყალა. 2019 წელს ჩელსი კვლავ დააპატიმრეს WikiLeaks-ზე გამოძიებაში მონაწილეობაზე უარის გამო. 2020 წლის მარტში ჩელსი მენინგმა საგამოძიებო იზოლატორში თვითმკვლელობა სცადა.

WikiLeaks-ის მასალები

Wikileaks-ის წყალობით ბევრი მნიშვნელოვანი საიდუმლო გამოაშკარავდა, ფარულად დაგეგმილ პოლიტიკურ ფარსებს ფარდა აეხადა, ფართო მასებმა შეიტყვას ის დეტალები, რამაც მათ აშშ-ის რეალური სახე დაანახა. აი რამდენიმე მათგანი:

2008 წლიდან WikiLeaks-მა ათასობით ფაილი გამოაქვეყნა გუანტანამოს ციხეში პატიმრების წამების და არაადამიანური მოპყრობის შესახებ, სადაც ამერიკელი ოფიციალური პირები პირდაპირ იყვნენ ჩართულნი. გუანტანამოს ციხე 2002 წელს ჯორჯ ბუშ უმცროსის პრეზიდენტობისას გაიხსნა. ამ სკანდალმა მნიშვნელოვნად შეარყია აშშ-ის იმიჯი საერთაშორისო არენაზე.

”ავღანეთის ომის დღიურები’‘ და ”ერაყის დოსიე” ფართო საზოგადოებისთვის შოკისმომგვრელი იყო, რადგანაც ამერიკული იმპერიალიზმი გამოაშკარავა, რასაც სახელმწიფო დეპარტამენტის და პენტაგონის კარგად დაქოქილი პროპაგანდის მანქანა დიდი ხნის განმავლობაში გულდასმით მალავდა.

”ავღანეთის ომის დღიურები’‘ – ეს არის პოლიტიკური დოსიე, სადაც თავმოყრილია პენტაგონის საიდუმლო მასალები 2004-2009 წლებში მიმდინარე სამხედრო კამპანიის შესახებ, რაც WikiLeaks-მა 2010 წლის 26 ივლისს გამოაქვეყნა. ის 75 000 დოკუმენტისგან შედგება, რომელიც მოიცავს დეტალურ ინფორმაციას საომარი ოპერაციების წარმოების, ტერაქტების და სხვა მნიშვნელოვანი ფაქტების შესახებ.

”ერაყის დოსიე” – ეს 391 832 დოკუმენტის საერთო სახელია, რაც WikiLeaks-ის მიერ 2010 წლის 22 ოქტომბერს იქნა გამოქვეყნებული. ამ დოკუმენტებში ასახულია ერაყში ომის წარმოების და ამერიკული ჯარების მიერ მისი ოკუპაციის საიდუმლო ცნობები. აღნიშნული დოსიე ნათელს ჰფენს ბევრ გარემოებას, რასაც აშშ დიდი ხნის განმავლობაში მაქსიმალურად მალავდა.

2011 წელს Wikileaks-მა ამერიკელი ელჩების 250 000 საიდუმლო დოკუმენტი გამოაქვეყნა, რის შედეგადაც ამერიკული დიპლომატიის შიდა სამზარეულო საზოგადოებისთვის გახდა ხელმისაწვდომი. სწორედ მაშინ გახდა ცნობილი რომ აშშ-ის ეროვნული უსაფრთხოების სააგენტო (NSA) ჯაშუშობდა ბევრ ცნობილ პოლიტიკოსს, მათ შორის ანგელა მერკელს. WikiLeaks-ის ცნობით ამერიკის სადაზვერვო სამსახურები 2006-2012 წლების განმავლობაში ჯაშუშობდნენ საფრანგეთის პრეზიდენტ ფრანსუა ოლანდსა და მის ორ წინამორბედს.

2016 წელს, აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნების წინასაარჩევნ0 კამაპანიის დროს WikiLeaks-მა ჰილარი კლინტონთან დაკავშირებული 20 000-მდე ელექტრონი წერილი გამოაქვეყნა. ამ წერილებით ცნობილი გახდა, რომ ჰილარი ბევრ თანაპერტიელს გაურიგდა შიდაპრატიული კონკურენტის, ბერნი სანდერსის ჩამოსაშორებლად. აშშ-ის ხელისუფლება ჯულიან ასანჟს ელექტრონული სისტემების გატეხვას და ჰაკარეობაში ადანაშაულებდა, თუმცა როგორც ავსტრალიელმა მოგვიანებით ტვიტერში აღნიშნა: ”WikiLeaks-ის მიერ გამოქვეყნებული ათასობით ელექტრონული წერილი მათ მოიოვეს სახელწმიფო დეპარტამენტიდან ”ინფორმაციის თავისუფლების კანონის” საფუძველზე.

The 'thousands of Clinton emails' WikiLeaks published were not hacked but obtained from the U.S. State Department via the Freedom of Information Act ion 3 March 2016. https://t.co/RwcCuhokmN (the '2017' reference later in the document is a typo) #Papadopoulos pic.twitter.com/MEdrXY6uJz

— Defend Assange Campaign (@DefendAssange) October 30, 2017

ამ სკანდალმა ყველას დაანახა თუ რა კრიზისშია ჩაფლული დემოკრატიული პარტია და ის, რომ საპრეზიდენტო კანდიდატი სამართლიანი კონკურენციის წყალობით შერჩევის მაგივრად, გარიგებებით და წინასწარი შეთანხმებებით შეარჩიეს. დემოკრატიული პარტიის ეროვნული კომიტეტის თავჯდომარემ დები ვასერმან-შულცმა და სხვა გავლენიანმა პოლიტიკოსებმა ამ ამბის შემდეგ საკუთარი თანამდებობები დატოვეს.

დასავლეთის დისიდენტი

ბოლო 10 წლის განმავლობაში აშშ-ის მიერ ასანჟის წინააღმდეგ წარმოუდგენელი სისასტიკის და დევნის მომსწრენი გავხდით. ჯულიან ასანჟი არის თანამედროვე დასავლეთის ყველაზე ჩაგრული დისიდენტი, იმიტომ რომ ის პირდაპირ დაუპირისპირდა იმ ყალბ სისტემას, რასაც დასავლური პროპაგანდის მანქანა, საკუთარი მედია საშუალებებით, პოლიტიკოსებით, არასამთავრობო ორგანიზაციების ქსელით და ნატოს ინტერვნეციებით თავს ახვევს მთელ მსოფლიოს.

პარადოქსალურია, მაგრამ საბჭოთა დისიდენტები ქვეყნის დატოვების შემდეგ მაინც ახერხებდნენ თავისუფლების ნანატრი ჰაერის ჩასუნთქვას, იქნებოდა ეს ალექსანდრე სოლჟენიცინი, ვლადიმერ ბუკოვსკი თუ სხვები ქვეყნის დატოვების ან ქვეყნიდან გაძევების შემდეგ ისინი სრულფასოვანი ცხოვრებით ცხოვრობდნენ , მაგრამ ასანჟს გასაქცევიც არსად არ აქვს. აშშ-ის მეთაურობით მას ყველაზე გავლენიანი და ძლევამოსილი დასავლეთი დაუპირისპირდა იმის გამო, რომ მან ფართო მასებისთვის გამოამჟღავნა ის, რასაც კორპორატიული დასავლური მედია ასე გამალებით უმალავდა ყველას.

ჯულიან ასანჟი აშშ-ში სახელმწიფოს მტრად გამოაცხადეს და მის მკვლელობას მოუწოდებდნენ. როგორც სხვადასხვა გამოცემები იუწყებოდნენ, ამერიკელი ჯაშუშები მის მკვლელობასაც კი განიხილავდნენ და უბედური შემთხვევის ინსცენირების გეგმავდნენ.

WikiLeaks-ს უარი ეთქვა Amazon-ზე ჰოსტინგზე. Paypal-მა, Mastercard-მა и Visa-მ დაბლოკა WikiLeaks-ისთვის თანხის გადარიცხვის და მხარდამჭერების შემოწირულობბის დარიცხვის შესაძლებლობა. ამერიკელი პოლიტიკოსები WikiLeaks-ს ”ტერორისტულ ორგანიზაციად” მოიხსენიებენ. აშშ-ის ამჟამინდელი პრეზიდენტი ჯო ბაიდენი 2010 წელს მას ”ტექნოლოგიურ ტერორისტად” მოიხსენიებდა.

უკვე რამდენიმე წელია მთელი მსოფლიოს მასშტაბით დაწყებულია მოძრაობა Free Assange (გაათავისუფლეთ ასანჟი). ჟურნალისტები, ექსპერტები, ინტელექტუალები სხვადასხვა კონტინენტებიდან მოითხოვენ ავსტრალიელის გათავისუფლებას.

სიმართლე არ შეიძლება იყოს დანაშაული, WikiLeaks-ს კი სიმართლის გავრცელების მეტი არაფერი არ გაუკეთებია.

დიდება ჩვენი დროის ნამდვილ გმირებს!

გამძლეობა ჯულიან ასანჟს ამ მძიმე ბრძოლაში!

აშშ-ის ბოლო საპრეზიდენტო არჩევნები და ხმების დათვლის პროცესი, ფლორიდაში, ჩრდილოეთ კაროლინაში, ოჰაიოში და სხვა მნიშვნელოვან შტატებში არამარტო საარჩევნო რბოლის, არამედ იმ მდგომარეობის კვინტენსაციაც იყო, სადაც დღესდღეობით აშშ იმყოფება. წარმოუდგენლად დაძაბული წინაასარჩევნო კამპანია, ლიდერის არაერთგზის ცვლილება მინიმალური სხვაობის ფონზე – იმ ქვეყნის სახასიათო სიმბოლოა, რომელიც ორად გაიყო.

ვერმონტის გუბერნატორმა, რესპუბლიკელმა ფილ სკოტმა განაცხადა, რომ საკუთარი ხმა დემოკრატიული პარტიის კანდიდატს მისცა. ეს მან იმით ახსნა, რომ ტრამპს ”4 წელი ჰქონდა ქვეყნის გასაერთიანებლად, მაგრამ მას ეს არ გამოუვიდა”. მაგრამ პოლიტიკოსს სწამს, რომ ჯო ბაედენს ეს ძალუძს: ”მე მგონია ის შეძლებს ჩვენს გაერთიანებას’‘ – აღნიშნა მან.

ვერმონტის ხელმძღვანელმა საკუთარ ქვეყანას იგივე დიაგნოზი დაუსვა – განხეთქილება. აი რაც შეგვიძლია ვივარაუდოთ, ესაა ფილ სკოტის იმედების უშედეგობა არჩევნების საბოლოო რეზულტატის მიუხედავად.

ნიუ-იორკის მე-5 ავენიუს მაღაზიების ვიტრინებს ისეთი დამცავი აღჭურვილობა დაუყენეს, თითქოს მე-3 მსოფლიო ომი იწყება – გამვლელი იფიქრებს. არადა სუპერდემოკრატიული ნიუ-იორკის მე-5 ავენიუს ფეშენებელური მაღაზიების მფლობელებს ალბათ დარბევის და განუკითხაობის ეშინიათ, რაც არჩევნების დასრულების შემდეგ შეიძლება ვიხილოთ.

აბსურდულად ჟღერს, მაგრამ ბოლოდროინდელმა მოვლნებმა გააშიშვლა, რომ ქვეყანას, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში დემოკრატიის მაგალითი იყო, რეალურად საკმაოდ სავალალოდ აქვს საქმე შიდა, საზოგადოებრივ-პოლიტიკური კონსენსუსის ძიების კუთხით.

აშშ-ის მოქმედი პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი არჩევნებს გაყალბებულად მიიჩნევს. ის აღნიშნავს: “მან მოიგო მხოლოდ ფეიკ მედიის თვალში. მა არაფერს არ ვაღიარებ. ყველაფერი წინაა. ეს ფალსიფიცირებული არჩევნები იყო”

რაც დღესდღეობით აშშ-ში ხდება რამდენიმე ათეული წლის წინ სრულიად წარმოუდგენელი იყო. დემოკრატიის აკვანში დემოკრატიის აშკარა კრიზისი შეინიშნება, რასაც რა თქმა უნდა დანარჩენ მსოფლიოზეც ექნება მნიშვნელოვანი ზეგავლენა.

ყველაფერი მშვენივრად მუშაობდა, სანამ ამერიკული საზოგადოება უმრავლესობის ინტერესებით ხელმძღვანელობდა იმის შესახებ რა იყო სწორი და რა არასწორი. 100 წლის წინ ამერიკული ოცნება – ”შექმენი შენი თავი” [Make Yourself], რაც კაპიტალიზმს და ტრადიციულ ფასეულობებს ეყრდნობოდა, არამხოლოდ იმ დროს პრივილეგირებულ მოსახლეობას შთააგონებდა, არამედ დისკრიმინირებულ შავკანიან მოსახლეობასაც, არაფერი რომ ვთქვათ ოკეანის გაღმა მცხოვრებ მილიონობით ადამიანზე.

ძირძველი ამერიკული პრინციპებისგან თანდათანობითმა დაშორებამ ლიბერალიზმის მიმართულებით რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში მიმდინარეობდა – მედიური და პოლიტიკური მეინსტრიმის მიერ დახატული სურათის მიხედვით ეს ტრანსფორმაცია საკმაოდ გამართულად ხდებოდა. ყველაფერი ტრამპის შოკისმომგვრელმა გამარჯვებამ შეცვალა წინა საპრეზიდენტო არჩევნებზე, რომლის დროსაც ჩვენ დავინახეთ, რომ არანაირ ბუნებრივ ტრანსფრომაციას ადგილი არ ჰქონია: რეალურად აშშ-ში მომწიფდა ორი პრინციპულად განსხვავებული იდეოლოგიური პლატფორმის ჯახი.

აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნები არ არის მხოლოდ ორი მოხუცი პოლიტიკოსის ბრძოლა ქვეყნის მთავარი პოლიტიკოსის თანამდებობაზე, ეს ასევე 2 რადიკალურად განსხვავებული იდეოლოგიური მოდელის ჭიდილია, ნაციონალ-სოციალიზმისა და ლიბერალური გლობალიზმისა. ეს დაპირისპირება იღებს სოციალური, ეკონომიკური, რასობრივი და გენდერული კონფლიქტის იერსახეს.

ყველაზე დიდი ირონია კი იმაში მდგომარეობს, რომ აშშ საკმაოდ ერთსულოვანი და შემჭიდროებული იყო საბჭოთა კავშირის არსებობისას და ცივი ომის მიმდინარეობისას. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, როგორც ცნობილი პოლიტოლოგი ფრენსის ფუკუიამა თავის გახმაურებულ სტატიაში ”ისტორიის დასასრული” წერდა ლიბერალური ტრიუმფის მომსწრენი გავხდით. ლიბერალური ტრიუმფი ასევე გულისხმობდა აშშ-ის აღზევებას, რადგანაც სწორედ ამერიკელები განსაზღვრავდნენ მსოფლიო წესრიგს ერთპიროვნულად. თუმცა როგორც განვლილმა ათწლეულებმა გვაჩვენა აშშ-მა ეს როლი არც თუ ისე დიდი წარმატებით მოირგო, რადგანაც მეორე სიმძიმის ცენტრის გამოცლამ, რის როლსაც საბჭოთა კავშირი ირგებდა, მსოფლიო წესრიგის ძალთა ბალანსი დაარღვია.

აშშ-ის დიდი გზის გავლა მოუწევს მსოფლიო ქვეყნების მაცხოვრებლებში ის ნდობა რომ დაიბრუნოს, რაც მას 90-იანი წლების დასაწყისში ჰქონდა. დღესდღეობით აშშ-ის მიმართ კეთილიგაწყობა ევროპული ქვეყნების მაცხოვრებლებს შორის რეკორდულად დაბალ დონეზეა – გერმანელების მხოლოდ 26% აფასებს პოზიტიურად აშშ-ის, ბელგიელების – 24%, ფრანგების 31% და ბრიტანელების 41%.

საუკუნე-ნახევრის წინამერიკელ საზოგადოებაში არსებული კონფლიქტი, რომლის მონაწილეებსაც ერთმანეთთან მოლაპარაკება არ სურდათ აშშ-ში სისხლიან სამოქალაქო დაპირისპირებაში გადაიზარდა. მიმდინარე პროცესების გააზრებისას ჩნდება ლოგიკური კითხვა – შეძლებენ თუ არა აშშ-ში დღესდღეობით მსგავსი სცენარისგან თავის დაღწევას?

ავტრიის პრეზიდენტი ალექსანდერ ვან დერ ბელენი საფრანგეთის პრეზიდენტის ემანუელ მაკრონის განცხადებას ეთანხმება ნატოს ტვინის სიკვდილის თაობაზე. ამის შესახებ მან 12 ნოემბერს განაცხადა ბელორუსის პრეზიდენტ ალექსანდრე ლუკშაენკოსთან გამართული მოლაპარაკებების შემდგომ ბრიფინგზე.

ვან დერ ბელენმა ჟურნალისტებს შეახსენა რომ რაიმე სახის ინიციატივისთვის ევრკავშირში ყველა 28 ქვეყნის თანხმობაა საჭირო, და არა მაგალითად კონკრეტული ქვეყნის პრეზიდენტის ან საგარეო საქმეთა მინისტრის.

”კონსენსუსის მიღწევა ხშირად დიდი დრო ჭირდება. დროდადრო ირონიული ვხდებოდი, როდესაც ევროკავშირის პოლიტიკურ სტრუქტურას ვუყურებდი – გასაოცარია არა იმდენად ის თუ რამდენი დრო ჭირდება გადაწყვეტილების მიღებას, არამედ თვითონ ევროკავშირის არსებობის ფაქტი. თქვენ ალბათ გაეცანით პრეზიდენტ მაკრონის ინიციატივას, რომელიც მან ბრიტანულ The Economist-თან ინტერვიუს დროს გამოთქვა. მე მგონი, რომ საფრანგეთის პრეზიდენტი მართალია ნატოს დიაგნოზის თაობაზე. ალბათ დიდხანს მოგვიწევს იმაზე ფიქრი თუ როგორ გამოვიდეთ ამ მდგომარეობიდან” – განაცხადა ვან დერ ბელენმა.

შეგახსენებთ, რომ ავსტრია, სხვა განვითარებული ევროპული ქვეყნების მსგავსად, რომელთა რიცხვშია შვეიცარია, შვედეთი, ფინეთი და ირლანდია თავის დროზე ნეიტრალიტეტის გზას დაადგა და საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგაც კი არ გადაუხვევია ”მიუმხრობლობის” პოლიტიკიდან. ნატოს მესვეურები ყველანაირად ცდილობდნენ როგორც შვედეთის და ფინეთის, ასევე ავსტრიის დარწმუნებას ნატოში გაწევრიანების თაობაზე, მაგრამ ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი ცხოვრების დონის მქონე ქვეყნებს ნაკლებად იზიდავს აგრესიულ სამხედრო ბლოკში მონაწილეობის პერსპექტივა.

დიდი ბრიტანეთში და დასავლურ ლიბერალურ წრეებში ხშირად შეხვდებით იმ მოსაზრებას, რომ ინდოეთის კოლონიზაცია, რა საშინელიც ის არ უნდა ყოფილიყო, თავად ბრიტანეთისთვის დიდი ეკონომიკური სარგებლის მომტანი არ ყოფილა. ასე რომ ამ ნარატივის თანახმად, ის ფაქტი რომ იმპერია დიდ ხნის განმავლობაში არსებობდა ბრიტანული მადლიერების ჟესტად შეიძლება იქნეს მიჩნეული.

ცნობილი ეკონომისტის, უცა პატნაიკის (Utsa Patnaik) ახალი კვლევის თანახმად, რომელიც Columbia University Press-ში გამოქვეყნდა, გამანადგურებელ დარყმას აყენებს მსგავს იმპერიალისტურ მითს, რომელიც ათწლეულების განმავლობაში ინერგებოდა ბრიტანეთის კოლონიალისტური იმიჯის გასაუმჯობესებლად.

ორსაუკუნოვანი მონაცემების დეტალური ანალიზის შედეგად, რომელიც სხვადასხვა გადასახადების და ვაჭრობის სტატისტიკას მოიცავს, პატნაიკმა გამოითვალა, რომ დიდმა ბრიტანეთმა 1765-1938 წლებში ინდოეთეიდან საერთოდ ჯამში 45 $ ტრლნ. მოიპარა.

ეს მართლაც შოკისმომგვრელი თანხაა. ასე მაგალითად 45$ ტრლნ. 17-ჯერ აღემატება დიდი ბრიტანეთის მთლიან წლიურ შიდა პროდუქტს დღესდღეობით. 

როგორ გაძარცვეს ინგლისელებმა ინდოეთი?

აი როგორი სქემით ხდებოდა ეს ყველაფერი. ოსტ-ინდოეთის კომპანიამ ინდოეთში გადასახადების შეგროვება დაიწყო და შემდგომში შეგროვილი თანხის ნაწილს (მიახლოვებით 1/3-ს) ინდური პროდუქციის შესაძენად იყენებდა, რაც დიდ ბრიტანეთში იგზავნებოდა.

სხვა სიტყვებით რომ ავხსნათ, იმის მაგვირად რომ ინდოეთში სხვადასხვა პროდუქტის შესაძენად ინგლისელებს საკუთარი ჯიბიდან გადაეხადათ, ისინი ამ ყველაფერს უფასოდ ყიდულობდნენ, ანუ ინდოელი გლეხებისგან და ფეიქრებისგან სხვადასხვა ნაწარმის შესაძენად ისინი მათგანვე აკრეფილ ფულს იხდიდნენ.

ეს იყო კლასიკური თაღლითობის სქემა – ძარცვა დიდ მასშტაბებში. საინტერესო ისაა, რომ ინდოელების უმრავლესობას ამაზე წარმოდგენაც კი არ ჰქონდა, რადგანაც აგენტი, ვინც მათგან გადასახადებს იღებდა, შემდგომში სხვა პიროვნებით იცვლებოდა, ვინც ადგილობრივებისგან პროდუქციას ყიდულობდა. ეს რომ ერთი და იგივე პიროვნება ყოფილიყო, ინდოელები მარტივად მიხვდებოდნენ რომ მათ ყვლეფდნენ და ძარცვავდნენ.

მოპარული პროდუქციის ნაწილი პირდაპირ დიდ ბრიტანეთში მიემართებოდა, ხოლო დანარჩენი რეექსპორტზე მიემართებოდა სხვადასხვა ქვეყნებში. რეექსპორტის სისტემამ და მისგან მიღებულმა შემოსავალმა დიდ ბრიტანეთს საშუალება მისცა დაეფინანსებინა იმპორტი ევროპული ქვეყნებიდან, ისეთი სტრატეგიული ნედლეულის შესაძენად როგორიც იყო რკინა, კუპრი და ხე-ტყე, რაც საჭირო იყო ბრიტანეთის ინდუსტრიალიზაციისთვის.

ინდუსტრიული რევოლუცია დიდწილად იყო დამოკიდებული ინდოეთის სისტემატურ ძარცვაზე და შედეგად მიღებულ აურაბელ დოვლათზე. 

აღსანიშნავია ისიც, რომ ინგლისელები რეექსპორტზე გატანილ პროდუქციას ბევრად უფრო მაღალი ფასებში ყიდდნენ, იმასთან შედარებით რაც ეს პროდუქტი ინდოეთში ღირდა. ანუ პროდუქტის თავდაპირველ ღირებულებას ანგლო-საქსები საკმაოდ მაღალ მარჟასაც უმატებდნენ. 

XX საუკუნის 10-იან, 20-იან წლებში საქართველოში უამრავ სხვადასხვა სამხედრო კონფლიქტს ჰქონდა ადგილი. დღეს გვინდა ერთ-ერთ საინტერესო ფაქტზე გიამბოთ, რაც უკვე დავიწყებას მიეცა, კერძოდ დიდი ბრიტანეთის მიერ აჭარის ოკუპაციაზე.

1918 წელს დიდმა ბრიტანეთმა მოახდინა აჭარის ოკუპაცია, რომელიც ოკუპირებული ჰქონდა 1920 წლამდე.

1918 წლის დეკემბერში ბათუმის ნავსადგურში შემოვიდა 5 ინგლისური გემი 15-20 ათასკაციანი ჯარით. მუდროსის ზავის თანახმად, მათ დაიკავეს ბათუმი და მისი ოლქი, დააწესეს საოკუპაციო რეჟიმი. 

1918 წლის 12 დეკემბერს სომხები ლორესა და ახალციხეში შეიჭრნენ და უიარაღო ქართველი მესაზღვრეები დახოცეს. 20 დეკემბერს ქართული ჯარი კონტრშეტევაზე გადავიდა და ტერიტორიების დიდი ნაწილი გაანთავისუფლა. განწირულ სომხეთს მშველელად ინგლისი გამოუჩნდა. არბიტრის როლი დიდი ბრიტანეთის სამხედრო მისიამ იკისრა. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველომ ომში გაიმარჯვა, პოლიტიკური შედეგებით ჩვენთვის ორაზროვანი აღმოჩნდა. ინგლისის წყალობით საქართველომ ვერ შეძლო საქმის ბოლომდე მიყვანა და სომხური მოსახლეობის დომინირებას გამო საქართველოს ლორე დაათმობინეს და ნეიტრალურ ზონად გამოაცხადეს. 1919 წლის იანვარში ლორეს ნეიტრალური ზონა დაიკავეს ბრიტანელმა სამხედროებმა, რომლის გენერალურ ინსპექტორად კაპიტანი არჩიბალდ შოლტო ჯორჯ დუგლასი დაინიშნა. ნეიტრალური ზონის შემადგენლობაში მოექცა 43 სოფელი და რკინიგზის ხაზი 6 სადგურით.

მოგვიანებით, საქართველოზე წითელი არმიის შეტევის და საბჭოთა ოკუპაციის შემდეგ ლორეს რეგიონი საქართველოს ჩამოეჭრა და სომხეთს გადაეცა.

ბრიტანული მმართველობის დროს ბათუმში იმის მსგავსი სიტუაცია იყო, როგორც დიდი ბრიტანეთის სხვა კოლონიებში. 

ინგლისელებმა აჭარიდან დიდი რაოდენობის ოქრო და ძვირფასეულობა გაიტანეს. ისინი არც სასოფლო სამეურნეო პროდუქციის და არც ხელოვნების ნიმუშების გატანას არ ერიდებონდნენ. 1919 წელს ინგლისურმა ფირმებმა აჭარიდან 337,5 ათასი ტონა ნავთობპროდუქტი გაზიდეს, რომელიც სიმბოლურ ფასად ჰქონდათ შეძენილი ან საერთოდ თვითონ კარნახობდნენ გასაყიდ ფასს.

ინგლისელი სამხედროები თავს როგორც კურორტზე ისე გრძნობდნენ. სწორედ მათი აქტიური თაოსნობით იხნსებოდა ბათუმში უამრავი კაბარე, კაზინო და რესტორანი, სადაც ისინი დროის გატარებით იყვნენ დაკავებულები. ისინი როგორც ყოველთვის ბევრს სვავდნენ და მთელი ქალაქი მოსამსახურე პერსონალად ჰყავდათ გადაქცეული.

უშუალად ბათუმის ოკუპაციის გადაწყვეტილება დიდი ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მიერ იყო მიღებული 1918 წლის 13 ნოემბერს. ბათუმი ბრიტანული ფლოტის ბაზირების სტრატეგიულ ადგილს წარმოადგენდა სხვა ფრონტებზე საომარი მოქმედებების უზრუნველსაყოფად.

1920 წლის 10 ივნისს დიდი ბრიტანეთის მთავრობის სხდომაზე დაადგინეს, მოეხსნათ ბათუმის ოკუპაცია და მთელი ოლქი გადაეცათ საქართველოსათვის. 1920 წლის 28 ივნისს ხელმოწერილი საქართველო-დიდი ბრიტანეთის შეთანხმებით ინგლისის მთავრობის მიერ ოლქის, პორტის და ქ. ბათუმის საქართველოს მთავრობისათვის გადაცემის შემდეგ საქართველოს მთავრობა გარანტიას იძლეოდა, რომ უზრუნველყოფდა დამოუკიდებელი რესპუბლიკების – სომხეთისა და აზერბაიჯანის ტვირთების თავისუფალ ტრანზიტს ბათუმის პორტში და პორტიდან საქართველოს რკინიგზებით და ვალდებულებას იღებდა, რომ აღნიშნულ რესპუბლიკებს ბათუმის პორტით თავისუფალი სარგებლობის უფლებას მისცემდა. შეთანხმებას საქართველოს მხრიდან ხელი მოაწერეს საგარეო და შინაგან საქმეთა მინისტრებმა ევგენი გეგჭკორმა და ნოე რამიშვილმა, ხოლო დიდი ბრიტანეთის მხრიდან – საიკუპაციო ჯარების წარმომადგენელმა, პოდპოლკოვნიკმა უილიან სტოქსმა.

1920 წლის ივლისის დასაწყისიდან აჭარას დამოუკიდებელი საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობა მართავდა, რომელმაც მალე დაკარგა ხელისუფლება საბჭოთა რუსეთისა და ქემალისტური თურქეთის ჯარების ერთობლივი შეტევის შედეგად. ბათუმში პირველები თურქეთის ჯარები შევიდნენ, მაგრამ მათი ოკუპაცია ხანმოკლე აღმოჩნდა:

1921 წლის 16 მარტს  თურქეთმა აჭარის მიერთება გამოაცხადა, მაგრამ იმავე დღეს მოსკოვში უკვე გაფორმდა ხელშეკრულება, რომლის თაობაზე ი.სტალინი კავკასიაში მყოფ ს.ორჯონიკიძეს ატყობინებდა: „თურქებთან მიღწეული შეთანხმების შედეგად, ბათუმი საქართველოს რჩება… შეეცადე, რომ ძლიერი დარტყმით თურქები ბათუმიდან გაყარო, შემდეგ კი გამოაცხადე, რომ ეს გაუგებრობით მოხდაო“.

მაგრამ თურქები დანებებას არ აპირებდნენ: 1922 წლის 9 ნოემბერს ი.სტალინი ასეთ დეპეშას უგზავნის რკპ(ბ) ამიერკავკასიის სამხრეო კომიტეტის მდივანს, სერგო ორჯონიკიძეს: 

„როგორც ანკარიდან მიღებული ცნობებით ირკვევა, თურქები აჭარისტანში პლებისციტის ჩატარების მოთხოვნისათვის ემზადებიან და ქართულ და თურქულ აჭარას ერთ ავტონომიად აერთიანებენ. ალბათ, თურქებს საფრანგეთი და ინგლისი მხარს დაუჭერს. თუ თურქები საიდუმლოდ ხმებს მოაგროვებენ და ეფექტს მიაღწევენ, დიდი სკანდალი მოხდება. ისე ჩანს, რომ აჭარის საბჭოთა ორგანოები და მოსახლეობის ნაწილი მხარს თურქებს უჭერენ. აუცილებელია დაუყონებლივ იქნას მიღებული ზომები და აჭარა პროთურქული პროვოკატორებისაგან გაიწმინდოს, ხოლო ადგილობრივი საბჭოთა ორგანოები კი – პანისლამისტებისაგან“.

როგორც მოგეხსენებათ საბოლოო ჯამში აჭარა საქართველოს დაუბრუნდა. 

ფილიპინების კუნძულებზე მომხდარი გენოციდი ისტორიამ უკვე მიივიწყა. ამერიკულ სასკოლო სახელმძღვანელოებში თქვენ შეხვდებით ინფორმაციას 1899-1902 წლების აშშ-ფილიპინების ომზე, მაგრამ იქ ერთი სიტყვითაც არაა ნახსენები ამერიკელების მიერ მოწყობილი გენოციდი ფილიპინელი ხალხის წინააღმდეგ.

აკადემიურ წყაროებშიც კი გაგიჭრდებათ ამ გენოციდის შესახებ საჭირო ინფორმაციის მოძიება. ყველაზე დიდი უბედურება კი იმაში მდგომარეობს, რომ თვით ფილიპინელებსაც კი არ ასწავლიან სათანადოდ ამ გენოციდის შესახებ და არც თუ ისე ბევრ ფილიპინების მოქალაქეს სმენია დღესდღეობით ამ ფაქტის შესახებ.

ალბათ დიდად გასაკვირი არ უნდა იყოს ნებსით თუ უნებლიეთ რატომ მიივიწყა ყველამ ამ გენოციდის შესახებ? ისტორიას ხომ გამარჯვებულები წერენ და რა გასაკვირია, რომ მათ ამ მეტისტეტად საშინელი ფაქტის დამალვა სცადეს ისტორიის ფურცლებიდან.

ე. აჰმედი ავტორია ნაშრომისა «თეორია და ცდომილება ამბოხებულების წინააღმდეგ», «The Nation», 1971 წლის 2 აგვისტო. «ყველაზე სისხლიანი კოლონიური ომი (მოსახლეობის პროპორციულად) რომელიც აზიაში იყო წარმოებული [თეთრი ძალის] მიერ. ეს 3 000 000 ფილიპინელს სიცოხლის ფასად დაუჯდა.”

ფილიპინელმა ისტორიკოსმა ლუზვიმინდა ფრანცისკომ (Luzviminda Francisco) ფილიპინებზე მომხდარი გენოციდის დეტალური გამოძიება ჩაატარა და ამის დოკუმენტირება მოახდინა. მისი გამოძიება  1.4 მლნ. მოკლულ ფილიპინელამდე მივიდა “The End of An Illusion” (London, 1973). მისი კვლევა მხოლოდ 1899 – 1905 წლების პერიოდს მოიცავს და აშშ-ის კოლონიური მმართველობის პირველი 2 ათწლეული აქ გამოტოვებულია, როდესაც მკვლელობები შეიძლება შემცირებულიყო, მაგრამ მაინც ხდებოდა. ამ კვლევაში ასევე არაა შესული ათასობით მუსლიმი ფილიპინელი (მოროსი), რომლებსაც ველურად, ცხოველებივით კლავდნენ.

სასაკლაო

1901 წლის ნოემბერში «The Philadelphia Ledger»-ში გამოქვეყნებულ სტატიაში კორესპონდენტი შემდეგს წერდა: ” ჩვენი მამაკაცები დაუნდობლები იყვნენ, კლავდნენ, რათა ამოეწყვიტათ კაცები, ქალები, ბავშვები, ტყვეები, აქტიური მეამბოხეები. დომინირებდა იდეა, რომლის თანახმადაც ფილიპინელები როგორც ასეთი ოდნავ უფრო უკეთესები იყვნენ, ვიდრე ძაღლები.”

«ჩვენი ჯარისკაცები ადამიანებს მარილიან წყალს ასხამდნენ, რათა ისინი აელაპარაკებინათ, ხოლო ტყვედ აყავდათ ადამიანები, რომლებიც მშვიდობიანად ჩაბარდნენ. ყოველგვარი მტკიცებულების გარეშე, რომ ისინი მეამბოხეები იყვნენ, ყველა მათგანი ხიდზე დააყენეს და ჩაცხრილეს. ერთმანეთის მიყოლებით ისინი წყალში ვარდებოდნენ, რათა წყალში მოტივტივე მათი გვამები სხვებისთვის მკაცრი მაგალითი ყოფილიყო.”

აი რაც წერდა ყველასთვის კარგად ნაცნობი ამერიკელი მწერალი მარტ ტვენი «ნიუ-იორკ თაიმსის» 1900 წლის 15 ოქტომბრის ნომერში:

«მე ვხედავდი, რომ ჩვენ ფილიპინელი ხალხი გათავისუფლებას კი არ ვაპირებდით, არამედ დაპყრობას. ჩვენ დასაპყრობად წავედით და არა დასახსნელად. ამიტომაც მე ანტიიმპერიალისტი ვარ. მე იმის წინააღმდეგი ვარ, რომ ამერიკულმა არწივმა სხვა მიწას ჩაასოს თავის ბრჭყალები. »

”ჩვენ, ამერიკელებმა ათასობით კუნძულზე მცხოვრები ფილიპინელი ცოცხლად დავმარხეთ. გავანადგურეთ მათი მინდვრები. ჩვენ გადავწვით მათი სოფლები და ისინი უსახლკარო ქვრივებად და ობლებად ვაქციეთ. ნებაყოფლობითმა ასიმილაციამ, რომელიც მუშკეტის ახალი ღვთისმოსავი სახელია, დანარჩენი 10 მილიონი ადამიანი დაიპყრო. ჩვენ შევიძინეთ საკუთრება 300-მდე ხარჭისგან და ჩვენი ბიზნეს პარტნიორის სხვა მონებისგან, მაგალითად სულუს სულთნისგან და ამ ნადავლზე ჩვენი დროშა ავაფრიალეთ. სწორედ მსგავსი მეთოდებით გავხდით ჩვენი მსოფლიო ძალა.” – მარკ ტვენი

ამერიკელ ჯარისკაცებს ჰქონდათ მიცემული დავალება, რომ რაც შეიძლება მეტი ფილიპინელი მკვიდრი მოეკლათ. ისინი მიწებს წვავდნენ, სოფლებს ანადგურებდნენ, სადაც საკონცენტრაციო ბანაკებს აყალიბებდნენ. ამერიკელი სამხედროები სამეთვალყურეო კოშკებსაც აშენებდნენ, რათა ფილიპინელი ტყვეები გაქცევის შემთხვევაში ადგილზე ჩაეცხრილათ. ისინი ამ საკოცენტრაციო ბანაკებს სადაზვერვო ბანაკებს ეძახნდნენ. ამერიკელების მიერ ფილიპინელებისთვის ორგანიზებული საკონცენტრაციო ბანაკები დაავადებებით იყო სავსე, ამიტომაც სიკვდილიანობის ძალიან მაღალი მაჩვენებელი ფიქსირდებოდა (20%). ერთ-ერთი ესეთი ბანაკი სიგრძეში 2 მილი იყო, ხოლო სიგანეში 1 მილი, სადაც 8000 ფილიპინელი ჰყავდათ დატყვევებული. მათ აწამებდნენ საჭირო ინფორმაციის მისაღებად, მაგრამ იმის მიუხედავად ამერიკელები იღებდნენ თუ არა სააჭირო ინფორმაციას, ადგილობრივებს მაინც კლავდნენ.

ფილიპინელების გენოციდის თვიმხილველი ბრიტანელი იხსენებდა: ”ეს არ იყო ომი, ეს იყო სასაკლაო, სისხლიანი სასაკლაო”

იმდოინდელი ამერიკული მედია ფილიპინების მკვიდრ მოსახლეობას აბუჩად იგდებდა, ცხოველებთან აიგივებდა და სისხლიან გენოციდს ადგილობრივების გაცივილურების საბურველში ფუთავდა.

რატომ მოხდა ფილიპინელების გენოციდი?

როგორ აშშ-ის პრეზიდენტი უილიამ მაკინლი აღნიშნავდა ის თეთრ სახლში ლოცულიბდა, როდესაც მის გონებამდე დავიდა, რომ მას ფილიპინები ესპანეთისთვის არ უნდა დაებრუნებინა, რადგანაც ეს შეიძლება სხვების თვალში მშიშრულად გამოჩენილიყო.

მაკინლის სიტყვებით ერთხელ ღამე ის მუხლებზე დაეცა და ღმერთს ლოცვა დაუწყო, როდესაც მას თავში მოუვიდა, რომ არავითარ შემთხვევაში არ უნდა დაებრუნება ფილიპინები ესპანეთისთვის.  ასევე არ შეეძლო საფრანგეთისთვის და გერმანიისთვის მიეცა იმის საშუელება, რომ მათ ხელში ჩაეგდოთ, რადგანაც ეს ამერიკელების ბიზნესისთვის  ცუდი იქნებოდა.

აშშ-ის XXV პრეზიდენტი ასევე ფილიპინების დამოუკიდებლობის წინააღმდეგი იყო, რადგანაც მისი აზრით ისინი უუნაროები იყვნენ და ამას ვერ შეძლებდნენ.

აშშ-მა გადაწყვიტა მარტო მანილათი (ფილიპინების დედაქალაქი) არ დაკმაყოფილებულიყო და ფილიპინები მთლიანად ჩაეგდო ხელში, მოსახლეობა გაექრისტიანებინა, გაენათლებინა, რასაც ესპანელები აკეთებდნენ ძალიან ხშირად.

1899 წელს აშშ-მა ფილიპინებს ომი გამოუცხადა მოსახლეობის განათლების, ცივილიზაციის შეტანის და გაქრისტიანების საბაბით და ადგილობრივების სასტიკი გენოციდიც დაიწყო.

დასკვნა

ჩვენ არ შეგვიძლია მტკიცებით ფორმაში განვაცხადოთ 3-მილიონიანი მსხვერპლის შესახებ, როგორც ამას ზოგიერთი ისტორიკოსი ამტკიცებს, მაგრამ ჩვენ შეგვიძლია დარწმუნებულები ვიყოთ იმაში, რომ 1899-1905 წლებში გენოციდის შედეგად მინიმუმ 1.4 მილ. ადამიანი დაიღუპა. ლოგიკურად თუ ვიმსჯელებთ შეგვიძლია დავუშვათ, რომ მკვლელობი მომენტალურად არ შეწყდებოდა. ფილიპინებში დატრიალებული გენოციდის დროს გამოჩენილი სისასტიკე არ გვაძლევს იმის დაშვების საშუალებას, რომ სასტიკი მკვლელები უცბად მშვიდობიან მოქალაქეებად იქცნენ. 

ევროცენტრისტებს ხშირად მოყავთ ხოლმე ინგლისის მაგალითი, როგორც ერთ-ერთი ადრეული დემოკრატიისა. იმას რომ თავი დავანებოთ, რომ ინგლისი ყოველთვის მოწინავე კოლონიალური იმპერია იყო  და ის პერმანენტულად აწიოკებდა სხვადასხვა კონტინენტებს, ქვეყნებს და ხალხებს, ინგლისის ისტორიულმა გამოცდილებამ უნიკალური ტრადიციებიც შემოგვინახა – მაგალითად ინგლისში რამდენიმე საუკუნის კანონიერი იყო ცოლების გაყიდვა აუქციონზე. დღესაც ერთ-ერთ ესეთ სამარცხვინო ინგლისურ ტრადიციაზე მოგითხრობთ, კერძოდ კი იმაზე თუ როგორ იყიდებოდა ოფიციალურად ამომრჩეველთა ხმები.

XVIII საუკუნის ინგლისში ამომრჩევლეთა ხმების ყიდვას თითქმის ოფიციალური სახე ჰქონდა. დღესდღეობით ლიბერალების მიერ ხშირად ციტირებადი ადამ სმიტი ამაში ვერაფერ ცუდს ვერ ხედავდა, უფრო მეტიც აი რაც წერდა ის:

“ხელისუფლება არის ინსტიტუტი, რომელიც ვალდებულია მდიდრები ღარიბებისგან დაიცვას და ისინი ვინ ქონებას ფლობს იმათგან – ვინც ქოენბას არ ფლობს”

პირველ რიგში აღსანიშნავია ის, რომ ქონებრივი ცენზის გამო ინგლისში ხმის მიცემის უფლება მხოლოდ 200-350 ათას ადამიანს ჰქონდა. მოსახლეობის გაცხრილვას უძრავი ქონების ფლობიდან გამომდინარე და ასევე ქონების ღირებულების მიხედვით ახდენდნენ. პასიურ საარჩევნო ხმასაც გააჩნდა თავისი ცენზი: 1711 წლის კანონის მიხედვით 600 ფუნტ სტერლინგამდე წლიური შემოსავალი საგრაფოებში ან 300 ფუნტ სტერლინგამდე შემოსავალი ქალაქებში არსებული უძრავი ქონებიდან (მიახლოვებით 61 000 და 30 500 თანამედროვე ფუნტი დღევანდელი გაანგარიშებით)

პარლამენტში არჩევის უფლება ჩამორთმეული ჰქონდათ უცხოელებს, სახელმწიფო მოხელეებს, პენსიონერებს, თუ მათი პენსიები შეიძლება შეწყვეტილიყო ან დროებითი ხასიათი ჰქონდა, ასევე გვირგვინის მიმწოდებლებს და მენარდეებს, ბანკირების გარდა (ეს შემთხვევით არაა)

ამომრჩევლების მოსყიდვა იმდენად მასშტაბური იყო, რამდენადაც ამის წარმოდგენა შეიძლება. ყველაფერი მარტივი იყო – ვინც ყველაზე მაღალ თანხას იხდიდა ამომრჩევლის ხმაში, საბოლოოდ ის იღებდა ამ ახმას. იმდროინდელ ინგლისში ხმის ფასი თითქმის ისეთივე სიზუსტით იყო განსაზღვრული როგორც პურის, ან მიწის ფასი.

საშუალოდ XVIII საუკუნის I ნახევარში პარლამენტში ადგილის ყიდვა 1-1.5 ათას ფუნტ სტერლინგად შეიძლებოდა (დღევანდელი გაანგარიშებით 100000-160000 ფუნტი). XVIII საუკუნის II ნახევარში პარლამენტში ადგილის ფასი 5000 ფუნტ სტერლინგამდე გაიზარდა. (დღევანდელი გაანგარიშებით 650000 ფუნტი). ეს განპირობებული იყო იმით, რომ ინდუსტრიული რევოლუციის შედეგად საგრძნობლად გაიზარდა იმ ადამიანთა რაოდენობა, რომლებიც სოლიდურ კაპიტალს ფლობდნენ, მაგრამ არ ჰქონდათ პოლიტიკური ძალაუფლება და ამის გამოსწორება სურდათ. მათმა სწრაფვამ ნებისმიერ ფასად მოხვედრილიყვნენ პარლამენტში საგრძნობლად გაზარდა ხმის ფასი. ასე მაგალითად ბანკირი ლოპესი XIX საუკუნის დასაწყისში 20 ფუნტს უხდიდა ყველას, ვინც მას მიცემდა ხმას. აღმოსავლეთ რედფორდში 1 ხმის საფასურად 20 გინეას (ბრიტანული ოქროს მონეტა, რომელიც1663-1813 წლებში გამოდიოდა) იძლეოდნენ, 2 ხმის სანაცვლოდ – 40. 1830 წელს ლივერპულში მაგალითად ერთი ხმის საფასური 100 ფუნტი იყო.

ხმის ფასი იცვლებოდა ამომრჩეველთა რაოდენობის ცვლილების შედაგად. მაგალითად თუ ჰანიტონში სულ 350 ამომრჩეველი იყო რეგისტრირებული, მათ ფასი 5-დან 15 გინეამდე მერყეობდა, მაგრამ გრამპაუდში, სადაც მხოლოდ 42 ამომრჩეველი ცხოვრობდა, ხმის ფასი 300 გინეამდე იყო ავარდნილი. (32000-დან 40000 ფუნტამდე დღევანდელი კურსით) 

ასევე სხვა ფაქტორებიც ახდენდნენ ხმის ფასზე ზეგავლენას – მაგალითად არჩევნების ხანგრძლივობა, რომელიც ხანდახანა 2-3 კვირამდე ან თვემდეც კი იწელებოდა, არჩევნების განმავლობაში დაპირისპირების ხარისხი და ა.შ

ელექტორატის მოსყიდვის ფორმები ძალიან განსხვავდებოდა, ფულით დაწყებული უფასო სადილით დამთავრებული. მოსახლეობის მოსყიდვის მიზნით კანდიდატები აქტიურად იყენებდნენ ალკოჰოლსაც. მაგალითად, ცნობილი ბრიტანელი ფილოსოფოსი ბერტრან რასელი XIX საუკუნის ბოლოს  ამტკიცებდა, რომ ამომრჩეველთა დათრობა ინგლისური ცხოვრების ნაწილია, რომელიც მხოლოდ უცხოელებს უკვირდათ. 

1989 წლის 25 დეკემბერს ტირგოვიშტეში, სამხედრო ნაწილის ტერიტორიაზე ნიკოლაე და ელენე ჩაუშესკუები დახვრიტეს.

ნიკოლაე ჩაუშესკუ რუმინელი სამხედრო და პოლიტიკური მოღვაწე გახლდათ, 1965 წლიდან რუმინული კომუნისტური პარტიის გენერალური მდივანი, 1974-1989 წლებში კი ქვეყნის პრეზიდენტი.

1970-იან წლებში და 1980-იანი წლების პირველ ნახევარში თითქმის ყველა დასავლური ქვეყანა, საერთაშორისო სავალუტო ფონდი და სხვა ტრანსნაციონალური ფინანსური სტრუქტურები ყველანაირად მხარს უჭერდნენ რუმინეთის მმართველს და მის მიერ გატარებულ პოლიტიკას. რუმინეთი შეღავათიან სესხებს იღებდა, რუმინულ საქონელს დასავლეთის ბაზარებზე ჰქონდა იოლი წვდომა, ”დიდი შვიდეულის” ქვეყნებთან ვაჭრობაში რუმენეთს საკმაოდ კეთილდღეობრივი რეჟიმი გააჩნდა. მსაგვს პრივილეგიებს ”ვარშავის ხელშეკრულების” და ”ეკონომიკური ურთირთდახმარების საბჭოს” (СЭВ) არცერთი ქვეყანა არ ფლობდა.

ჩნდება კითხვა, რატომ?

იმიტომ რომ ნიკოლაე ჩაუშესკუ ხშირ შემთხვევაში გმობდა საბჭოთა კავშირის საგარეო პოლიტიკურ აქციებს (მაგალითად ჩაუშესკუ სოციალისტური ბანაკის ერთადერთი ლიდერი იყო, რომელმაც სასტიკად გაკიცხა 1968 წელს საბჭოთა ტანკების შესვლა ჩეხოსლოვაკიაში) და საერთაშორისო საკითხებში მეტ-ნაკლებად დამოუკიდებელი პოზიცია ეკავა.

რუმინულ-საბჭოთა ურთიერთობის ზრდადი დაძაბულობა ხელს უწყობდა იმას, რომ რუმინეთის სოციალურ-ეკონომიკური პროგრამები რისკის ქვეშ დამდგარიყო. თან ბრეჟნევი და სუსლოვი ”ეკონომიკური ურთირთდახმარების საბჭოს” სხვა წევრებს (ბულგარეთი, უნგრეთი, პოლონეთი, ჩეხოსლოვაკია) აიძულებდნენ სავაჭრო-ეკონომიკური კავშირები რუმინეთთან შეემცირებინათ. ასევე ზემოქმედების სხვა მეთოდებიც გამოიყენებოდა.

ამ პირობებში რუმინეთი იძულებული იყო დასავლეთის ქვეყნებისთვის და მათი სტრუქტურებისთვის ფინანსურ-ეკონომიკური დახმარებისთვის მიემართა. რუმინული წყაროების და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის შეფასებების მიხედვით ”ეკონომიკური ურთირთდახმარების საბჭოს” ქვეყნებთან ურთიერთობის გართულების შედეგად რუმინეთის დანაკარგები 1980-1985 წლებში 3 მლრდ. დოლარზე მეტს შეადგენდა.

შედეგად, ყბადაღებული “პერესტროიკის” დასაწყისისთვის რუმინეთი დასავლეთის მნიშვნელოვანი პარტნიორი გახდა. 1975-1985 წლებში რუმინეთს 22 მლრდ. დოლარის ოდენობის დასავლური კრედიტი მიეცა, მათ შორის 10 მლრდ. უშუალოდ აშშ-სგან. მათი დაფარვის ვადა 1990-1996 წლებზე მოდიოდა. მაგრამ როგორც დასავლურ პრესაში აღნიშნავდნენ დასავლური ქვეყნების ლიდერები ბუქარესტს ვალის გადახდას პოლიტიკურად სთავაზობდნენ: მაგალითად გადაკვრით ურჩევდნენ ჩაუშესკუს ”ვარშავის ხელშეკრულების” და ”ეკონომიკური ურთირთდახმარების საბჭოს” დატოვებას, ანუ რუმინეთს საბჭოთა კავშირთან ღია კონფრონტაციისკენ მოუწოდებდნენ.

მაგრამ ჩაუჩესკუ მსგავს რჩევებს და მოწოდებებს თავის დასავლელი პარტნიორებისგან არ იღებდა და აცხადებდა, რომ რუმინეთი თავის ვალებს გათვალისწინებულ დროზე ადრე დაფარავდა. 

საბჭოთა ”პერესტროიკამდე” დასავლეთი ჩაუშესკუს ”დიქტატორს” და “სტალინისტს” არ უწოდებდა, არც ”რუმინელი ხალხის ჯალათის” სახელით მოიხსენიებდა, მაგრამ 1985 წლის შემდეგ დასავლურმა პრესამ აქიურად დაიწყო რუმინელი ლიდერის შემკობა მსგავი ეპითეტებით.

ცოტა ხანში ”დიდი შვიდეულის” ოფიციალურმა წარმომადგენლებმა და ლიდერებმაც ანალოგიური რიტორიკით დაიწყეს ჩაუშესკუს წინააღმდეგ საუბარი. უფრო მეტიც, 1986 წლამდე რუმინეთი აშშ-ის ქვანახშირისა და ნავთობქიმიური მრეწველობის სფეროს აქციებსაც კი ფლობდა, ხოლო ჩაუშესკუს ვიზიტები აშშ-ში და დასავლეთის ქვეყნებში 1985 წლამდე გრანდიოზულ მიტინგებში გარდაიქმნებოდა ხოლმე და რუმინელი ლიდერი მთელმა მსოფლიომ გაიცნო.

1987 წ. რუმინეთს აშშ-ის ქვანახშირისა და ნავთობქიმიური მრეწველობის სფეროს აქციები ჩამოართვეს, ხოლო დასავლეთის ქვეყნებში მისი მიპატიჟებები იმ წელსვე შეწყდა. 1987 წელს რუმინეთს დასავლური კრედიტების მიღებაზე შეზღუდვა დაუწესეს და 1987-1988 წლებში ”დიდი შვიდეულის” წევრებთან ვაჭრობაც მაქსიმალურად გაურთულეს. ანუ სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ დასავლეთმა ჩაუშესკუ ბლოკადაში მოაქცია. რატომ?

პირველ რიგში იმიტომ რომ რუმინელმა ლიდერმა ”პერესტროიკის” კონცეფცია არ გაიზიარა და მას მხარი არ დაუჭირა. 1985 წლის შემდეგ რუმინეთმა გაააქტიურა კავშირები კუბასთან, ჩინეთთან, ალბანეთთან, ირანთან, ლიბიასთან და კორეის სახალხო რესპუბლიკასთან. ჩაუშესკუ აღნიშნავდა რომ ”პერესტროიკას” სოციალიზმი და სოციალისტური სახელმწიფო კრახთან და კომპარტიის შემდგომ ჩამოშლასთან მიყავდა.

1988-1999 ამერიკულ და ბრიტანულ პრესაში აღნიშნავდნენ, რომ ჩაუშესკუ ”დასავლეთის და გორბაჩოვის პრობლემა” ხდებოდა და რუმინეთს შეეძლო ”პერესტროიკის” მოწინააღმდეგე სოციალისტური ქვეყნების მედიატორის და შემაკავშირებელის როლი ეთამაშა.

რუმინეთმა თითქის შეუძლებელი შეძლო და ძალიან მალე დაფარა საკუთარი დავალიენება საერთაშორისო სავალუტო ფონდის და ზოგადად დასავლეთის მიმართ.

პირველად ომისშედგომი პერიოდის განმავლობაში რუმინეთის ექსპორტმა 5 მრლდ. დოლარით გადააჭარბა იმპორტს. ამან ქვეყანას საშუალება მისცა ბევრი ეკონომიკური სირთულე გადაელახა, რაც გამოიწვეული იყო დასავლეთის პოლიტიკის ბლოკადით და გორბაჩოვის საბჭოთა კავშირთან მიმართებაში არსებული პრობლემებით. 

რუმინული და უნგრული პრესის თანახმად (რაც რუმინეთში მხოლოდ 1995 წელს გამოქვეყნდა)  1987 წლიდან რუმინეთში შეაღწიეს სპეციალურად მომზადებულმა აგენტებმა საბჭოთა კავშირიდან, უნგრეთდან, ისრეალიდან, აშშ-დან, გერმანიიდან და დიდი ბრიტანეთიდან. მათ ”სამსახური” ურთიერთთანამშრომლობას ითვალისწინებდა. ზოგიერთი მონაცემის თანახმად მათი რაოდენობა 1989 წლისთვის 500-ს აღწევდა.

რუმინეთის სიტუაცია იმითაც იყო უნიკალური, რომ ამერიკულმა და საბჭოთა სპეცსამსახურება ერთობლივი ძალებით დაიწყეს ჩაუშესკუს წინააღმდეგ სხვადასხვა სცენარების დაგეგმვა.

სხვადასხვა წყაროების მიხედვით რუმინული თემა 1988 წელს იყო ერთ-ერთი უმთავრესი  გორბაჩოვის, შევარდნაძის, გრომიკოს და იაკოვლევის დასავლეთის ოფიციალურ წარმომადგენლებთან, მათ შორის ბზეჟინსკითან და კისინჯერთან მოლაპარაკებებისას.

1989 წელს რუმინეთმა სრულად გაისტურმა დასავლეთის ვალი 22 მლრდ. დოლარის ოდენობით, რაც იმ დროისთვისაც და შემდგომაც უნიკალურ მოვლენად შეიძლება იქნეს მიჩნეული. ამის შემდგომ ჩაუშესკუმ განაცხადა რომ დასავლური ფინანსური ინსტიტუბისგან კრედიტის აღებას აღარ აპირებდა.

1989 წლის დეკემბერში მალტაზე აშშ-ის პრედენტის, ჯორჯ ბუშის შეხვედრა შედგა საბჭოთა კავშირის ხელმძღვანელ, მიხელ გარბაჩოთან, სადაც ირანული, ამერიკული, ლიბიური და ჩინური წყაროების მიხედვით რუმინეთის ლიდერს საბიდისწორი განაჩენი გამოუტანეს. სწორედ მალტაზე იქნა მიღებული საბოლოო გადაწყვეტილება რუმინეთში სახელმწიფო გადატრიალების მოწყობის და ჩაუშესკუს ლიკვიდაციის შესახებ. 

1989 წლის 21 დეკემბერს რუმინეთში სისხლიანი გადატრიალება მოხდა. ჩაუშესკუ და მისი მეუღლე ელენა ყოველგვარი გამოძიების და საერთაშორისო სამართლის ნორმების უგულებელყოფით ცხოველებივით ამოწყვიტეს. მათ სხეულში 120-მდე ტყვია იპოვეს დახვრეტის შემდეგ.

რუმინელი ლიდერის უკანასკნელი სიტყვები ესე ჟღერდა: “გაუმარჯოს რუმინეთის სოციალისტურ რესპუბლიკას და დამოუკიდებლობას”

ჩაუშესკუს ლიკვიდაციიდან 20 ათეული წლის შემდეგ, მასმედიის მიერ მისი ჯალათად და უსასტიკეს ტირანად შერაცხვის მიუხედავად საზოგადოებრივი აზრის სხვადასხვა კვლევები გვაჩვენებს რომ რუმინეთის მოსახლეობის 40-50% მას ხელახლად აირჩევდა ქვეყნის ლიდერად და მათი აზრით ჩაუშესკუს დროს ისინი უკეთესად ცხოვრობდნენ, ვიდრე დღეს. (https://bit.ly/2AlsP2h, https://bit.ly/2QgPbf1)