დიდგორის ბრძოლას გამორჩეული ადგილი უკავია საქართველოს ისტორიაში. ეს გამარჯვება დამოუკიდებლობისა და თავისუფლებისათვის ბრძოლის, ერთიანობის, ქვეყნისთვის თავდადების სიმბოლოა. იმავდროულად, დიდგორი ქართული სამხედრო წარმატებების ნიშანსვეტია.

არ იქნებოდა დიდგორი, რომ არა დავით IV აღმაშენებლის 32-წლიანი მოღვაწეობა. არ დაუდგებოდა საქართველოს “ოქროს ხანა”, დიდგორზე ბრწყინვალე გამარჯვება რომ არ მოგვეპოვებინა.

მსოფლიოს ნებისმიერი ერი ამაყობს თავისი სამხედრო წარმატებებით. ხშირად პომპეზურობით აღნიშნავენ გამარჯვების დღეს. ბუნებრივია, ქართველებსაც გვმართებს, მოვუფრთხილდეთ ჩვენს ისტორიულ მეხსიერებას და სათანადო პატივი მივაგოთ სამშობლოსთვის თავდადებულ გმირებს.

121 წლის 12 აგვისტოს დიდგორის ვიწროებში მდგარ ქართველ მეომრებს გაცნობიერებული ჰქონდათ, რომ ეს დღე მათი სამშობლოსა და მათი ოჯახებისთვის შეიძლებოდა გადამწყვეტი გამხდარიყო. ერი და ბერი საგანგებოდ ემზადებოდა. სამეფო კარი ჯარს საბრძოლველად ამზადებდა. ეკლესიებში ქართველთა გამარჯვების ლოცვას აღავლენდნენ. სამწუხაროდ, წერილობით წყაროებს არ შემოუნახავთ ცნობები, როგორ ემზადებოდა ქართველობა დიდგორის ბრძოლისთვის, ეს ამბები სამუდამოდ ჩაიკარგა ისტორიის ქარტეხილებში. რამდენ უძილო ღამეს გაატარებდა დავით აღმაშენებელი ბრძოლის საბოლოო გეგმის შემუშავებისას. მტერი საკმაოდ გამოცდილი იყო და ამიტომაც ყოველივე გათვლილ-დაანგარიშებული უნდა ყოფილიყო.

მუსლიმთა კოალიციური ლაშქარი ნელ-ნელა მოიწევდა საქართველოს სიღრმისკენ. მტერი დიდ იმედს ამყარებდა ამ ლაშქრობაზე. ერთხელ და სამუდამოდ “ჭკუა უნდა ესწავლებინათ” ქართველთათვის, რომლებმაც არა მარტო შეავიწროეს თურქ-სელჩუკები, არამედ ამიერკავკასიაში პირველობისთვის დაიწყეს ბრძოლა. 1120-1121 წლები ქართველთათვის მეტად წარმატებული გამოდგა. დავით აღმაშენებელმა რამდენიმე დიდ გამარჯვებას მიაღწია თურქ-სელჩუკებთან ბრძოლაში. 1120 წლის 14 თებერვალს ქართველებმა ბოტორასთან დაამარცხეს თურქები. მალე ქალაქი ყაბალაც აიღეს და შირვანიდან განდევნეს მტერი. იმავე წლის ნოემბერში დავითმა აშორნიასთან სასტიკად დაამარცხა სელჩუკები. ქართველთა ეს წარმატება 1121 წელსაც გაგრძელდა. ამიერკავკასიაში ქართველთა სამხედრო უპირატესობა აშკარა შეიქნა. ამით შეშფოთებულმა განძელ-თბილელ-დმანელმა ვაჭრებმა და ადგილობრივმა მუსლიმმა მმართველებმა სპარსეთის სულთანს სთხოვეს დახმარება საქართველოს წინააღმდეგ ბრძოლაში. სულთანმა მაჰმუდ მუჰამედის ძემ მთელ მუსლიმანურ სამყაროს მიმართა თხოვნით, დიდი კოალიციური ლაშქარი შეეკრიბათ ქართველთა წინააღმდეგ. სულთნის ამ თხოვნას ბევრი გამოეხმაურა. უმოკლეს ხანში შეიკრიბა 300-400-ათასიანი არმია. მას მაჰმუდ მუჰამედის ძემ სარდლად ნეჯმ ად-დინ ილღაზი დაუყენა. აღმოსავლეთში ილღაზის სახელი იმ დროისთვის დიდების შარავანდედით იყო მოსილი. იგი ფლობდა ბაღდადის, მარდინისა და ალეპოს ციხე-ქალაქებს. ილღაზმა განსაკუთრებით გამოიჩინა თავი ევროპელ რაინდებთან ბრძოლაში. 1119 წელს მან მდინარე ორონტის ნაპირებთან ე.წ. “სისხლიან ველზე” სასტიკი დამარცხება აგემა ჯვაროსნებს. ამ გამარჯვების გამო ილღაზს “ნეჯმ ად-დინი” – “სარწმუნოების ვასკვლავი” უწოდეს.

ნეჯმ ად-დინ ილღაზთან ერთად ლაშქრობაში მონაწილეობდნენ დუბაის ემირი იბნ-სადაყა, თოღრულ მოჰამედის ძე, თუღან არსლან კუზიანი, განძის ათაბაგი და სხვა მუსლიმი მმართველები.
აგვისტოს დასაწყისში მუსლიმანური კოალიცია საქართველოსკენ დაიძრა. ილღაზი ჯერ არზრუმში მოვიდა. სწორედ აქ უნდა მოეყარათ თავი სხვადასხვა მხრიდან წამოსულ ილღაზის მოლაშქრეებს. თოღრულ მოჰამედის ძე განძის მხრიდან, ხოლო თუღან არსლან კუზიანი დვინის მხრიდან მოემართებოდა. “პაემანი” თრიალეთში იყო დათქმული. დავით აღმაშენებლის ისტორიკოსის მიხედვით, მტერი “მოვიდეს თრიალეთს, მანგლისს და დიდგორთა, რომელიც თვით ფერხთა ზედა ვერ ეტეოდეს ამათ ადგილთა”. დავით აღმაშენებელი დიდგორის ვიწროებში ელოდებოდა მტერს, რომელიც იყო “სიმრავლითა ვითარცა ქვიშა ზღვისა”.

სავსებით სამართლიანად მიუთითებს აკადემიკოსი როინ მეტრეველი, რომ დიდგორის მდებარეობის სტრატეგიულმა მნიშვნელობამ განაპირობა დავით აღმაშენებლის მიერ მისი ბრძოლის ადგილად შერჩევა. დიდგორის ვიწრობები მტერს საშუალებას არ მისცემდა, გაშლილიყო და თავისი რიცხობრივი უპირატესობა გამოეყენებინა.

მაგრამ მუსლიმური კოალიციის დიდგორზე შემოტყუება არც ისე ადვილი იყო. ილღაზს ჰქონდა თბილისამდე მისაღწევი სხვა გზაც. დავითის წინაშე იდგა ერთი ამოცანა, მას სამხედრო ეშმაკობის წყალობით უნდა მოეტყუებინა მტერი და ისე მიეყვანა ის ქართველებისთვის მომგებიან პოზიციებზე, რომ ისინი ვერ მიმხვდარიყვნენ. სხვაგვარად გეგმა ჩაიშლებოდა. მუსლიმ ავტორ ქემალ ად-დინს აქვს ერთი ცნობა, რომელიც ნათელს ფენს ქართველთა სამხედრო ხრიკს. ისტორიკოსი მოგვითხრობს: “მუსლიმანებმა, რომლებმაც თავდაპირველად დაამარცხეს ისინი (ე.ი. ქართველები), მისდიეს მტერს და მოექცნენ მათ ზურგში მთის გადასასვლელზე” (თარგმანი გურამ კუტალიასი). როგორც ვხედავთ, დიდგორი არ ყოფილა ქართველებისა და მუსლიმური კოალიციის დაპირისპირების პირველი პუნქტი. ამ სამხედრო კამპანიის მიხედვით, მათ მანამდეც ჰქონიათ შეტაკება, მაგრამ ქართველები დამარცხებულან. აქ ერთი რამ არის გასარკვევი, ქართველები მართლა დამარცხდნენ თუ სტრატეგიული მიზნების გამო გაითამაშეს დამარცხების სცენა. როგორც ჩანს, ეს უკანასკნელი მოსაზრება უფრო მისაღებია, რადგანაც სწორედ ამ სამხედრო ხრიკის წყალობით დავითმა მტერი საფარში შეიტყუა. ვინც დიდგორზე ყოფილა, დამეთანხმება, ჭკვიანი და გამოცდილი სარდალი აქ ჯარს ნამდვილად არ შემოიყვანდა, მით უმეტეს, თუ აქცენტი მის რიცხობრიობაზეა გადატანილი. ილღაზი საკმაოდ გამოცდილი იყო იმისთვის, რომ სამხედრო სტრატეგიის ეს ელემენტარული დეტალი არ სცოდნოდა. ჩვენი აზრით, ილღაზს ქართველები უკვე “დამარცხებული” ეგონა, როდესაც დიდგორზე მივიდა. სწორედ ამის იმიტაცია შეუქმნა მას დავითმა. ამდენად, საქართველოს საზღვრის გადმოლახვიდან მოყოლებული ილღაზს ეგონა, რომ საკუთარი სამხედრო გეგმის მიხედვით მოქმედებდა, არადა ეს იყო ქართველ მხედართმთავართა მიერ წინასწარ შემუშავებული სტრატეგია.

1121 წლის 12 აგვისტო, გარიჟრაჟი. დიდგორის ველზე ჯერ კიდევ სიწყნარეა, მხოლოდ აბჯრის ჟღარუნი და ცხენების ფრუტუნი ისმის. აქა-იქ მეომრები გადაუძახებენ ერთურთს. დავითმა ჯარის საბრძოლო მზადყოფნა ბრძანა. ხუცესები მეომრებს ლოცავენ. ანტიოქიის სამთავროს კანცლერ გოტიეს ცნობით, ბრძოლის დაწყების წინ დავით აღმაშენებელს მგზნებარე მოწოდებით მიუმართავს თავის მეომრებისთვის:

”მეომარნო ქრისტესანო! თუ ღვთის სჯულის დასაცავად თავდადებით ვიბრძოლებთ, არამცთუ ეშმაკის ურიცხვ მიმდევართა, არამედ თვით ეშმაკსაც ადვილად დავამარცხებთ. და ერთს რასმე გირჩევთ, რაც ჩვენი პატიოსნებისა და სარგებლობისთვის კარგი იქნება. ჩვენ ყველამ, ხელების ცისკენ აპყრობით, ძლიერ ღმერთს აღთქმა მივცეთ, რომ მისი სიყვარულისთვის ამ ბრძოლის ველზე დავიხოცებით და არ გავიქცევით. და რათა არ შეგვეძლოს გაქცევა, კიდეც რომ მოვინდომოთ, ამ ხეობის შესავალი, რომლითაც შემოვსულვართ, ხეთა ხშირი ხორგებით შევკარით და მტერს, როცა მოგვიახლოვდება ჩვენზე იერიშის მოსატანად, მტკიცე გულით დაუნდობლად შევუტიოთ.”

ბრძოლის წინ დავითმა საგანგებოდ შეარჩია 200 მეომარი. მათ უდიდესი მისია დაეკისრათ. ბრძოლის ბედი ბევრად იყო იმაზე დამოკიდებული, როგორ შეასრულებდნენ ისინი მეფის დავალებას. ამ მეომრებმა თავიდანვე იცოდნენ, რომ სამშობლოს, რწმენისა და მეფის ერთგულებისთვის სიკვდილზე მიდიოდნენ. რაოდენ გულდასაწყვეტია, რომ ამ 200 გმირი ქართველის არც სახელი და არც ოჯახური წარმომავლობა არ ვიცით.

გათენდა. უეცრად ქართველთა ლაშქარს 200 მეომარი გამოეყო და ილღაზის ბანაკისკენ დაიძრა. მორჩილების ნიშნად ხმლები მაღლა ჰქონდათ აწეული. მტერმა იფიქრა, დანებებას აპირებენო და კარგა ღრმად შეუშვეს ბანაკში. უეცრად ქართველებმა იარაღი იშიშვლეს და მოწინააღმდეგეს დაერივნენ. ილღაზის მეომრები დაიბნენ. სანამ გონს მოვიდოდნენ, დავით აღმაშენებელმა შეტევა წამოიწყო და მტერს რამდენიმე მხრიდან შეუტია. ლაშქრის ცენტრს დავითი ედგა სათავეში. ფლანგებზე ყივჩაღთა და დემეტრე უფლისწულის ჯარები იყო განლაგებული. ბრძოლის დაწყებისთანავე დემეტრე უფლისწული დიდგორის ერთ-ერთი მთიდან დაეშვა და ილღაზის არმიას გვერდიდან შეუტია. პირველივე შებრძოლებისას მტრის ბანაკი შეირყა. სარკინოზები არ ელოდნენ ქართველთა ასეთ სწრაფ და ფართომასშტაბიან იერიშს. დავითმა მართლაც გენიალური სამხედრო გეგმა დაუპირისპირა ილღაზს. მტერი 300-400 ათასამდე იყო, ხოლო ქართველთა ლაშქარი 55 600 მოლაშქრისგან შედგებოდა. სარკინოზთა რიცხობრივი უპირატესობა იმდენად დიდი იყო, რომ ხანგრძლივ ომს ქართველთა ლაშქარი ვერ გაუძლებდა. ამიტომაც, პირველ მასობრივ შეტევას დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა. ყველაფერი გეგმის მიხედვით წარიმართა. ბრძოლა სამ საათამდე გაგრძელდა. მტერმა ვერ გაუძლო ქართველთა ასეთ იერიშს და უკუიქცა. ბრძოლის ბედი გადაწყვეტილი იყო. ილღაზის არმიას ქართველებმა დიდგორიდან 70 კილომეტრზე სდიეს. ტყვე და ალაფი აუარებელი იყო. მართლაც, დიდგორზე ქართველობამ შეუძლებელი შეძლო. შემთხვევითი არ არის, რომ დავითის ისტორიკოსი დიდგორის გამარჯვებას “ძლევაი საკვირველს” უწოდებს.

ქართველი ერი ყოველთვის დიდი მოწიწებით იხსენიებდა დიდგორის გმირებს. მათი ხსოვნის უკვდავსაყოფად კი ხალხმა ეროვნული დღესასწაული “დიდგორობა” დააწესა.

ჯაბა სამუშია
ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალი ”ისტორიანი”

უილიამ კორტნი, აშშ-ს ყოფილი ელჩი საქართველოში და ყაზახეთში.

1991 წელს, სსრკ-ს დაშლის შემდეგ 15 ახალი დამოუკიდებელი სახელმწიფო სხვადასხვა გზით წავიდა. ზოგიერთმა ეკონომიკურ, პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ პროგრესს მიაღწია, ზოგის საქმეები ძალიან ცუდად მიდის, ზოგში კი ვითარება არაერთგვაროვანია.

მათ ყველას დასავლეთი განვითარებაში და მსოფლიო ეკონომიკასთან ინტეგრირებაში ეხმარებოდა, წარმატებებმა დაგვანახა, რომ ეს სრულიად შესაძლებელია. ამიტომაც დასავლეთს რეფორმების ხელშეწყობა ყველაზე ცალმხრივად განვითარებული ქვეყნებშიც კი შეუძლია.

რატომ აღმოჩნდა 15 ქვეყნის გზა ესოდენ განსხვავებული? ამის რამდენიმე მიზეზი არსებობს. ბალტიისპირეთის ქვეყნები 1940 წლამდე დამოუკიდებლები იყვნენ და მათ თვითორგანიზების ტრადიციები გააჩნდათ. კომუნისტური წყობის გრძელვადიანი შედეგები განვითარებას აფერხებენ. ცენტრალური აზია სსრკ-ს დაშლის პერიოდშიც საკმაოდ ჩამორჩენილი იყო. ნავთობდილარები სიმდიდრეს უზრუნველყოფენ. ევროპასთან ახლოს მყოფმა ქვეყნებმა მეტ წარმატებას მიაღწია.

ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკების შესახებ საკმაოდ დეტალური ინფორმაციის მიღება საერთაშორისო რეიტინგებიდანაა შესაძლებელი.

საუკეთესო შედეგები ბალტიისპირეთის ქვეყნებს აქვთ – ესტონეთს, ლიტვას და ლატვიას. მათ სწრაფი და ეფექტური რეფორმები ეკონომიკაში, პოლიტიკაში და სოციალურ სფეროში გაატარეს. ამან ისინი საბოლოო ჯამში ევროკავშირამდე მიიყვანა.

ყველაზე წარუმატებლები ტაჯიკეთი, თურქმენეთი და უზბეკეთი არიან – ისინი ყველაზე ნაკლებად დემოკრატიულები და ყველაზე მეტად კორუმპირებულები არიან. ყირგიზეთში მეტი პოლიტიკური თავისუფლებებია, ხოლო უზბეკეთში დაწყებული რეფორმები გარკვეულ პერსპექტივებს ხსნის.

ყველაზე არათანაბარი განვითარება შუაში მყოფ ქვეყნებს  საქართველოს, უკრაინას, სომხეთს და მოლდოვას ახასიათებს. იქ მეტი დემოკრატიული თავისუფლებებია, თუმცა, მათი მშპ ბალტიის ქვეყნების მაჩვენებლის მესამედია.

უკეთესი მართვის და მეტი თავისუფლების კონვერტირებას ეკონომიკურ ზრდაში ისინი ჯერ ვერ ახერხებენ.

ყაზახეთი და რუსეთი საშუალო შემოსავლიანი ქვეყნების სიაში შედიან, ხოლო აზერბაიჯანს და თურქმენეთს არაკონკურენტუნარიანი ეკონომიკის გამო მხოლოდ ნავთობისა და გაზის ვაჭრობით მიღებული შემოსავლით დაკმაყოფილება უწევთ.

ბელარუსის მაჩვენებლები ცალმხრივია იმ კუთხით, რომ ეს ერთ-ერთი ყველაზე არათავისუფალი სახელმწიფოა ყოფილ სსრკ-ში,  თუმცა მას კარგი შედეგები აქვს ეკონომიკურ ზრდაში, ადამიანურ კაპიტალში და კორუფციასთან ბრძოლაში.

პოსტსაბჭოთა სივრცეში დასავლეთის პოლიტიკური და სამხედრო ძალისხმევა ძირითად რუსეთისკენ და უკრაინისკენაა მიმართული, მაგრამ განვითარების მხრივ დასავლეთი მეტ შედეგებს მიიღებს, თუ ყურადღებას განვითარებად ქვეყნებს მიაქცევს, განსაკუთრებით იმათ, ვინც რეფორმებს ახორციელებს.

პირველ რიგის მიზნებია ბელარუსში და ყაზახეთში პოლიტიკური თავისუფლებების გაძლიერება, ეკონომიკური რეფორმები უკრაინაში და ყირგიზეთში, კანონის უზენაესობა საქართველოსა და უკრაინაში.

პოსტსაბჭოთა ქვეყნებისთვის განვითარება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან საკითხად რჩება. ამერიკის და ევროპის ხელშეწყობით ისინი ცხოვრების დონის გაზრდას და სოციალური პირობების გაუმჯობესებას შეძლებენ, დასავლეთისთვის კი მომგებიანი მათი სტაბილურობა, უსაფრთხოება და ახალი საინვესტიციო შესაძლებლობები იქნება.

წყარო: nationalinterest.org

აგერ უკვე 30 წელი გავიდა, 1991 წლის 9 აპრილის შემდეგ, რაც მთავრობის სასახლეში ხელი მოეწერა საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტს. რა ქვეყანა მივიღეთ 3 ათწლეულის შემდეგ? როგორი საზოგადოება შევქმენით? რა პრინციპებით ვხელმძღვანელობთ სამომავლოდ? რომელი ეროვნული იდეს გარეშე გავაერთიანეთ ჩვენი მოქალაქეები?

მთელი ჩვენი 30 წლიანი ისტორია წარსულის უარყოფას ეფუძნებოდა, მტრული და დაპირისპირებული ძალების რევანშიზმის მცდელობებს. ჩვენ ვერ ჩამოვაყალიბეთ საზოგადოებრივი კონსენსუსი უმნიშვნელოვანესი საკითხების გარშემო. საქართველო იქცა ეკონომიკური და სოციალური უთანასწორობის ეტალონად, სადაც მოსახლეობის მცირე, პრივილეგირებული ჯგუფი დაესაკუთრა კაპიტალს, საჯარო ქონებას და ძალაუფლებას, ხოლო ამ ქვეყნის მოქალაქეების უმრავლესობა ჩაგრული და ექსპლუატირებულია. ჩვენს თვალწინ ჩამოყალიბდა მდიდრების კლასი, ძლიერთა ამ ქვეყნისა, რომელიც ლიბერალურ დემოკრატიას და კაპიტალიმს ამოფარებული ჩვენი წინსვლის ერთ-ერთ მთავარ შემაფერხებლად იქცა.

საინტერესოა, რას იტყოდნენ 1989 წლის 9 აპრილს ტრაგიკულად დაღუპული ჩვენი თანამოქალაქეები დღევანდელი საქართველოს შემხედვარე?

გოგონას ვინაობა, რომელიც იმ ეპოქის სიმბოლოდ იქცა, 1989 წლის 9 აპრილს იური მეჩითოვის მიერ გადაღებულ ფოტოზე, ჩაფიქრებული და იდუმალი გამოხედვით, დროშით ხელში, წლების განმავლობაში ადამიანების მხოლოდ მცირე ჯგუფმა იცოდა. ბევრს ის დაღუპული ეგონა. თუმცა, რამდენიმე წლის წინ ცნობილი გახდა, რომ ის გოგონა ცოცხალია და ისევე როგორც უამრავი ქართველი, ქვეყანაში შექმნილი მძიმე სოციალური მდგომარეობის გამო, უკვე წლებია ემიგრაციაში ცხოვრობს. გოგონას მარი (ნანა) მახარაძე ქვია.

რამდენიმე წლის წინ, ჟურნალისტმა მანანა მანჯგალაძემ მარი მახარაძესთან ინტერვიუ ჩაწერა. გთავაზობთ ნაწყვეტს ამ ინტერვიუადან:

„ახლა იტალიაში ვცხოვრობ, ჩემდა სამწუხაროდ. ვმუშაობ როგორც ყველა ემიგრანტი. იცით, ალბათ, ეს რას ნიშნავს. 3 თვის წინ მეუღლე გარდამეცვალა, ჩამოსვლაც ვერ მოვახერხე. მყავს ერთი გოგონა 22 წლის, რომელსაც ამ წუთას აღარც მამა ყავს და აღარც დედა. მქონდა ჩემი ბიზნესი, თუმცა როგორც უმეტესობას კრიზისის გამო ყველაფერი დამენგრა. ბინაც სადაც ვცხოვრობდით, ჯერ ბანკმა შეგვიჭამა და მერე კერძო იპოთეკარებმა. ბინის პრობლემა რომ არა ამ ჯოჯოხეთში არც წამოვიდოდი.

ძალიან მწყდება გული, ასე რომ მოხდა. იმაზეც მწყებდა გული, რომ ვუყურებ ამ ქართველების ყოფას. არ ვიცი რამდენი ხანი დამჭირდება კიდევ ამ ჯოჯოხეთში გაძლება. თუმცა სასიკეთოს მართალი გითხრათ დღეს ვერაფერს ვხედავ საქართველოში. ერთიც არის, თავზე ჭერი რომ მქონდეს აქ ერთ დღესაც არ გავჩერდებოდი. იმიტომ არა რომ აქ ძალიან მიჭირს, უბრალოდ აქ არც კი ვარსებობ.”

რამხელა ტრაგიზმი, იმედგაცრუება და ფრუსტრაცია იგრძნობა რამდენიმე წინადადებაში. ჩვენი ქვეყნის მთავარ საექსპორტო საქონლად ჩვენივე მოქალაქეები ვაქციეთ, სამაგიეროდ ინვესტორებისთვის საუცხოო გარემო შევქმენით. ერთის მხრივ შემზარავი სიღარიბე, ეკონომიკური სიდუხჭირე, უმუშევრობა და მეორეს მხრივ გაუგებარ ენაზე მოსაუბრე პოლიტიკოსები, რომლებიც უკვე მერამდენე წელია ევროპულ მომავალს გვპირდებიან.

დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ქართული ეკონომიკის ”განვითარება”, სტრატეგიული პოლიტიკის შემუშავება და გარკვეული სახელმწიფო კონცეფციის შექმნა დღემდე ვერ მოხერხდა. ეს იმ ნეოლიბერალური ექსპერიმენტების დამსახურებაა, რასაც უკვე მე-3 ათწლეული ვხედავთ ჩვენს ქვეყანაში. რა გასაკვირია რომ ამ ყველაფრის გათვალსწინებით დღეს ტურიზმს საკმაოდ სოლიდური წილი უჭირავს ქართულ ეკონომიკაში. ტურიზმი ვერასდროს ვერ იქნება ეკონომიკური განვითარების ქვაკუთხედი, მაგრამ საქართველოსნაირი ღარიბი ქვეყნისთვის, მასში არსებული მცირე ბიზნესისთვის, თვითდასაქმებულებისთვის ის საკმაოდ მნიშვნელოვანი შემოსავლების წყაროს შეადგენს.

რუსეთის პრეზიდენტის, ვლადიმერ პუტინის ახალი განკარგულების თანახმად საქართველო-რუსეთს შორის რუსულ და ქართული კომპანიებს ავიამიმოსვლა აეკრძლათ, ასევე რუსეთის ტურისტულ სააგენტოებს საქართველოში ტურების გაყიდვა. ერთი სიტყვით რუსეთის პრეზიდენტმა საქართველო რუსი ტურისტების სეგმენტის გარეშე დატოვა.

ჩვენ გადავწყვიტეთ გამოვითავლოთ საქართველო მშპ-ის რა ნაწილს შეადგენს ”რუსეთის ფაქტორი” და ეკონომიკურად რა გავლენა გააჩნია რუსეთს საქართველოზე, რადგანაც რუსეთმა შესაძლოა სხვა ეკონომიკური ბერკეტებიც აამოქმედოს საქართველოს წინააღმდეგ.

რუსეთის ფაქტორი 3 ძირითად ასპექტს მოიცავს: 1. საქართველოში ჩამოსული რუსი ტურისტებისგან მიღებულ შემოსავალი. 2. რუსეთში საქართველოდან ექსპორტზე გატანილი პროდუქციის ღირებულება 3. რუსეთიდან საქართველოში მომავალი ფულადი გზავნილები.

რუსი ტურისტები

2018 წელს საქართველომ ტურიზმიდან 3.2 მლრდ. დოლარის შემოსავალი მიიღო, რაც იმ მომენტისთვის რეკორდულ მაჩვენებელს წარმოადგენდა. ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაციის მონაცემებით 2018-ში საქართველოში 4 756 820 ტურისტი შემოვიდა, ამ რაოდენობუდან 1 404 757 რუსეთზე მოდიოდა. ტურისტების ნაკადიდან 29.5% რუსეთის მოქალაქე იყო. პროპორციულად რომ გამოვიანგარიშოთ მათ წილი ტურიზმიდან მიღებულ შემოსავლებში 940 მლნ. $-ს შეადგენს, თუმცა გასათვალისწინებელია ის გარემოებაც, რომ რუსი ტურისტები საშუალოდ ბევრად უფრო მეტს ხარჯავენ, ვიდრე სხვა ქვეყნის წარმომადგენლები, ანუ რეალური ციფრი ბევრად მეტი შეიძლება აღმოჩნდეს.

რუსეთში ქართული პროდუქციის ექსპორტი

2018 წლის მონაცემებით საქართველოდან ექსპორტირებულმა პროდუქციის ღირებულებამ  3.354 მლრდ. $ შეადგინა. ამ კატეგორიაშიც ისევე, როგორც ტურიზმში ექსპორტის 13% სწორედ რუსეთზე მოდის, რაც პროპორციულად ნახევარ მილიარდ დოლარს უტოლდება. (437 მლნ.$)

ფულადი გზავნილები რუსეთიდან

ფულადი გზავნილები საკმაოდ მნიშვნელოვან როლს თამაშობს მწირ ქართულ ეკონომიკაში. ეროვნული ბანკის ინფორმაციით, 2018 წლის განმავლობაში საქართველოში უცხოეთიდან ფულადი გზავნილების სახით 1 576 508 500 აშშ დოლარი შემოვიდა. ფულადი გზავნილების მიხედვით, პირველ ადგილზე რუსეთის ფედერაციაა, საიდანაც 2018 წელს საქართველოში 457 მილიონი აშშ დოლარი შემოვიდა.

2018 წელი საქართველოსთვის მოსალოდნელზე უკეთესი აღმოჩნდა ეკონომიკური ზრდის მიხედვით და ზრდის მაჩვენებელმა 5%-ს მიაღწია. ეს ძირითადად გაზრდილმა ტურიზმმა, ექსპორტმა და საზღვარგარეთიდან ფულადმა გზავნილებმა განაპირობა. ყველა ამ სეგმენტში ლომის წილი სწორედ რუსეთზე მოდის. ზოგადად დრამატული დამოკიდებულება ერთ სუბიექტზე ეკონომიკური აქტივობისას საკმაოდ სახიფათოა, რადგანაც სხვადასხვა სანქციების ან სავაჭრო ომის შედეგად ქვეყანამ შეიძლება საკმაოდ სოლიდური ზიანი განიცადოს. ამისთვის საჭიროა ეკონომიკის დივერსიფიცირება სხვადასხვა მოთამაშეებზე, რათა ერთ ქვეყანას არ ჰქონდის ეკონომიკური შანტაჟის საშუალება. მაგრამ რაც 30 წლის განმავლობაში ვერ მოხერხდა, ძნელი წარმოასდგენია რომ უახლოვესი რამდენიმე წლის განმავლობაში რეალური იქნება.

მაშ ასე დავუბრუნდეთ ჩვენს მიერ დასმულ შეკითხვას, საქართველოს მშპ-ის რა ნაწილს უზრუნველყოფს რუსეთის ფაქტორი?

2018 წლის მონაცემებით საქართველოს მშპ-მ 16.324 მლრდ.$ შეადგინა, საიდანაც რუსეთის ფაქტორზე 1.834 მლრდ. $ მოდის (940 მლნ. $ – ტურიზმით, 437 მლნ. $ ექსპორტით და 457 მლნ. $ – ფულადი გზავნილებით)

მარტივი არითმეტიკით გამოდის რომ საქართველოს მშპ-ის 11.23%-ს სწორედ რუსეთის ფაქტორის განაპირობებს. 

გაეროს გენერალური ანსამბლეის მესამე კომიტეტმა რუსეთის ინიციატივით მიიღო რეზოლუცია ნაციზმის განდიდებას წინააღმდეგ ბრძოლასთან დაკავშირებით. რეზოლუციაში ნათქვამი იყო, რომ ნაციზმის განდიდების ნებისმიერი ფორმა უნდა იყოს აკრძალული, რადგანაც ეს რასიზმთან და ქსენოფობისთან ერთად კაცობრიობის მშვიდობიანი თანაცხორებისთვის უდიდესი საფრთხის შემცველია.

დოკუმენტში ნათქვამია, რომ მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში ნელ-ნელა ფეხს იკიდებს ნაცისტური, ექსტრემისტული და ასევე რასისტური პოლიტიკური გაერთანებები და ღიად ცდილობენ ნაცისტური იდეოლოგიის გავრცელებას.

პროექტის რეზოლუციას მხარი დაუჭირა 115-მა სახელმწიფომ, ხის მიცემისგან თავი შეიკავა 55-მა, ხოლო რეზოლუციის წინააღმდეგ ხმა მიცა მხოლოდ 3-მა სახელმწიფომ. ხმის მიცემის პროცესში მონაწილეობა არ მიიღო 20-მა სახელმწიფო.

ალბათ გაინტერესებთ რომელმა სახელმწიფოებმა დაუჭირეს ღიად მხარი ნაციზმს და ნაციცმის აკრძალვის საწინააღმდეგოდ მიცეს ხმა. ეს ქვეყნებია: აშშ, კანადა და უკრაინა.

დამაფიქრებელია ამ მნიშვნელოვან საკითხთან დაკავშირებით საქართველოს პოზიცია. საქართველომ მხარი არ დაუჭირა ნაციზმის განდიდების აკრძალვას და ხმის მიცემისგან თავის შეიკავა. საინტერესოა ქსენოფობიას და ჰომოფობიას თუ ასე აქტიურად ებრძვიენ აშშ-ში და ევროპაში, მაშინ ნაციზმთან ბრძოლა რატომ არ მიაჩნიათ მნიშვნელოვნად?

ქვემოთ ნაჩვენებ რუქაზე ნაჩვენებია, თუ რომელმა ქვეყანებმა დაუჭირეს ამ რეზოლუაციას მხარი, და რომლებმა არა.

საქართველომ 71-ე ადგილი დაიკავა მსოლფიოს ყველაზე სახიფათო, ტერორისტული საფრთხეების მქონე ქვეყნების სიაში ლონდონში გამოქვეყნებული ”გლობალური ტერორიზმის რეიტინგი 2015”-ს მიხედვით. კვლევა ეკონომიკის და მშვიდობის ინსტიტუტმა გამოქვეყნა.

შედარებისთვის რუსეთი 23-ე პოზიციაზეა, ხოლო აშშ 35-ზე. ჩვენი მეზობელი აზერბაიჯანი 93-ე ადგილზე, ხოლო სომხეთი 166-ზე. კვლევის თანახმად ჩვენს რეგიონში ტერორიზმის მხრივ ყველაზე უსაფრთხო ქვეყანა სწორედ სომხეთია.

საქართველოზე კი შეძლება ითქვას, რომ ტერორიზმის კუთხით უფრო მეტად სახიფათო ქვეყნების რიცხვს მიეკუთვნება, ვიდრე უსაფრთხო.

კვლევის ორიგინალი შეგიძლია იხილოთ ამ ბმულზე:

http://bit.ly/1CLc1Qz

ხელისუფლების განცხადებით 2014 წლის 1 სექტემბერს ასოცირების ხელშეკრულების ნაწილი ამოქმედდა, რის შედეგადაც ევროკავშირის ეკონომიკურ ბაზარზე ქართული პროდუქცია უტარიფოდ შედის.

ეს არის სიცრუე, რადგანაც ასოცირების შესახებ ხელშეკრულებაში შავით თეთრზე  წერია – 28 პროდუქტი, რომელიც ევროკავშირისთვის „მგრძნობიარე“ პროდუქციად ითვლება მონიტორინგს დაექვემდებარება. ეს 28 პროდუქცტი არის სოფლის მეურნეობის პროდუქცია კიტრი, პომიდორი და ა.შ. – რისი გატანაც შეიძლება საქართველოდან ევროკავშირში.

გაინტერესებთ ალბათ რა სახის მონიტორინგზეა საუბარი. ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულებაში გაწერლია, რომ ამ 28 პროდუქტზე იმოქმედებს   „შესვლის ფასი“ – Entry Price, ანუ იმპორტის ფიქსირებული ფასი. ანუ, თუ საქართველოში შექმნილი პროდუქციის გასაყიდი ფასი (საინვოისო ფასი) ევროკავშირის დადგენილ 1 1 ფიქსირებულ ფასზე დაბალი იქნება, იმპორტიორს ამ ფასთა სხვაობის დაფარვა მოუწევს, ხოლო თუ გასაყიდი ფასი ევროკავშირის „ფასის“ ტოლი ან მასზე მეტი იქნება, პროდუქცია საბაჟო გადასახადისგან სრულად გათავისუფლდება.

ანუ ლოგიკურად გამოდის თუ საქართველოდან ევროკავშირში გატანილი პროდუქციის ფასი ევროკავშირისთვის არ იქნება მისაღები (ანუ მეტისმეტად იაფი იქნება) ის პროდუქცია ევროკავშირში ვერ შევა, ან ქართველმა მეწარმემ თვითონ უნდა დაფაროს ეს სხვაობა.

თანამედროვე საერთაშორისო სისტემის ფორმირება ვესტფალის 1648 წლის ზავიდან იწყებს ათვლას, როდესაც საერთაშორისო არენაზე გამოჩდნენ ერი (სუვერენული) სახელწმიფოები. ამ ხნის განმავლობაში, საერთაშორისო სისტემა სხვადასხვა დროს განიცდიდა კორექტირებას, თუმცა მისი ფუნქციონირების არსი არასდროს შეცვლილა, ვინაიდან ერი (სუვერენული) სახელმწიფოების არსებობა (გამონაკლისი შემთხვევბის გარდა) ეჭვქვეშ მანამდე არ დამდგარა.

ისტორიის სხვადასხვა დროის მონაკვეთში, ფორმირებული მსოფლიო პოლიტიკური წესრიგების პერიოდიზაციას თუ მოვახდენთ, იგი შემდეგნაირად გამოიყურება:

• 1648 წლიდან 1815 წლამდე
• 1815 წლიდან 1914 წლამდე
• 1918 წლიდან 1939 წლამდე
• 1945-დან 1991 წლამდე.

ჩემს ამოცანას არ წარმოადგენს, მთლიანი მიმოხილვა მოვახდინო, სხვადასხვა დროს ფორმირებული მსოფლიო პოლიტიკური წესრიგისა, არამედ განვიხილო, მხოლოდ ბოლო პერიოდი და ის, თუ რა უნდა ზსახელწმიფოს შენარჩუნების მცდელობის გზაზე.

როგორც ბევრი დასავლელი ავტორი აღნიშნავს, ბოლო წესრიგის ანუ ბიპოლარული საერთაშორისო მოდელის დემონტაჟის შემდეგ, სუვერენული სახელწმიფოების არსებობას სერიოზული საფრთხე მიადგა, ვინაიდან უნიპოლარული მოდელის დასავლელი არქიტექტორები საერთაშორისო სისტემის ახალ მოდელზე გადასვლისას, მთავარ ყურადღებას ახდენდნენ იერარქიული მოდელის შემუშავებაზე, ანუ ერთი მართვის ცენტრი, ხოლო  სხვა დანარჩენი პოლიტიკური სუბიექტები მასზე დაქვემდებარებული (მათთვის მნიშვნელობა არ აქვს მართვის ცენტრი ბრიუსელი იქნება თუ ვაშინგოტონი, სხვადსხვა ავტორს სხვადასხვანიარად წარმოუდგენია). მაგალითად, ზბიგნევ ბჟეზინისკი შემდეგნაირად აღწერს ამ მოვლენას: „ ბოლოს და ბოლოს დადგება დრო, როდესაც მსოფლიო პოლიტიკისთვის სრულიად არა დამახასიათებელ მოვლენას ექნება ადგილი, კერძოდ, ძალაუფლების კონცეტრაციას ერთი სახელწმიფოს ხელში“.

ზოგად კონტექსტში თუ ავიღებთ ამერიკელი გლობალისტების კონცეპტუალურ ნაშრომებს, მათ ეს პროცესი წარმოუდგენიათ შემდეგნაირად: უნდა მოხდეს იმ სახელმწიფოთა ინტეგრირება  ევროკავშირში, რომლებმაც ბიპოლარული სისტემის რღვევის შემდეგ მიიღეს დამოუკიდებლობა, ანუ მიიღეს ერი (სუვერენული) სახელმწიფოს სტატუსი. პირველ ეტაპზე იდგა, პოსტკომუნისტურ სახელწმიფოთა ინტეგრაცია, ევროკავშირის ეგიდით გლობალური მართვის სისტემაში. როგორც ახლო  ისტორიულმა წარსულმა გვიჩვენა, ე.წ. პოსტკომუნისტური სახელწმიფოების,   ევროკავშირში ინტეგრირება, შედარებით ადვილად მოხერხდა გეოგრაფიული სიახლოვიდან გამომდინარე. მეორე ეტაპი, გულისხმობდა პოსტსაბჭოთა სივრცის ახლად აღმოცენებულ სახელმწფიოების ეტაპობრივ ინტეგრაციაზე ევროკავშირში, რომელსაც გავდივართ ეხლა.

თუ რატომ არიან მოწადინებილნი ამერიკელები ევროკავშირის გაფართოებით და მასში პოსტსაბჭოთა სივრცის დამოუკიდებელი სახელმწიფოების ინტეგრირებით, კარგად ჩანს აწუკვე ნახსენები ამერიკული საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთი უმთავრესი დოქტრინისტის ზბიგნევ ბჟეზინსკის სიტყვებიდან: „ ევროკავშირის გაფართოება ამერიკის ინტერესების გაფართოებაა…“ „ სიმართლე მდგომარეობს იმაში, რომ მთელი ცივი ომის განმავლობაში ევროპა დე-ფაქტო წარმოადგენდა ამერიკის პროტექტორატს.“ თუ ამ ორ წინადადებას ლოგიკურად დავაკავშირებთ ერთმანეთთან, შეიძლება მხოლოდ ერთი დასკვნის გაკეთება. კერძოდ, თუ ევროპა წარმოადგენდა ამერიკის პროტექტორატს, პირველის გაფართოება ავტომატურად გამოიწვევდა პროტექტორის გავლენის სფეროს გაფართოებასაც.

კიდევ ერთი  უმსხვილესი ამერიკელი სტრატეგი, თომას ბარნეთი თავის ცნობილ წიგნში „პენტაგონის ახალი რუკა“ შემდეგნაირად გადმოსცემს აღნიშნულ პროცესს. მას ხმარებაში შემოაქვს ტერმინები, „ჩართულობის“ და „გამორთულობის“ ზონები.  ჩართულობის ზონა გულისოხმობს, ისეთ გეოგრაფიულ არეალს, რომლის ინტეგრირება შესაძლებელია გლობალური მართვის ველში, ხოლო გამორთულობის ზონაში კი შედიან  ისეთ სახელმწიფოები, რომლის ინტეგრირება შეუძლებელია ზემოთ აღნიშნულ სივრცეში და მისი სიტყვებით, გამორთულობის ზონაში არსებული სახელმწიფოების ლიკვიდაცია უნდა მოხდეს სამხედრო გზით. აქვე მინდა დავამატო, რომ რაც მთავარია ჩართულობის ზონის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს  ნაწილად, ავტორი განიხილავს პოსტსაბჭოთა სივრცესაც. თუ ამ ორი უმსხვილესი ავტორების კონცეპტუალურ მოდელებს ერთმანეთთან დავაკავშირებთ, გამოდის, რომ ევროკავშირში ახალი სახელწმიფოების ინტეგრირებით ამერიკელების საპროტექტორატო ტერიტორია კიდევ უფრო გაიზრდება. ერთიანი გლობალური მართვის სისტემის შექმნის შემთხვევაში კი, სუვერენული სახელმწიფოების არსებობას ყოველგვარი აზრი რომდაეკარგება საერთაშორისო ურთიერთობებში აქსიომას წარმოადგენს.

ამერიკელებმა ერი (სუვერენული) სახლემწიფოს კონცეპტუალური პარადიგმა გლობალური დღის წესრიგიდან რომ მოხსნეს, ამაზე ნათლად მიუთითებს საგარეო ურთიერთობათა საბჭოს СFR-ისპრეზიდენტის, რიჩარდ ნათან ჰაასის 2000 წლის 11 ნოემბერს მოხსენებისსიტყვებიდან, რომლის სათაური გახლდათ „იმპერიული ამერიკა“- „ დადგა დრო ამერიკელებისთვის, რათა გადახედონ საკუთარ როლს  ნაცია-სახელმწიფოს ტრადიციული მოდგომიდან იმპერიული ძელვამოსილებისკენ.“

ზემოთ ჩამოყალიბებული კონცეპტუალური ნააზრევების განხილვის შემდეგ, რა უნდა მოიმოქმედოს საქართველომ, რომ შეინარჩუნოს სუვერენული სახელმწიფოს თუნდაც ფორმალური სტატუსი? ჩემი აზრით ეს მხოლოდ საქართველოზე არ იქნება დამოკიდებული, ვინაიდან  საერთაშორისო წესრიგის გლობალურ მოდელებს ქმნიან დიდი გეოპოლიტიკური აქტორები.  თუმცა, საქართველოსაც შეუძლია შეიტანოს ამაში მოკრძალებული წვლილი. მაგალითად, ჩვენთვის მიუღებელი უნდა იყოს, ძლიერი გლობალური გაერთიანებების ინტეგრირებისკენ სწრაფვა, რადგან როგორც ერთხელ უკვე მოხდა ისტორიაში, მეოცე საუკუნის 20-იან წლებში დავკარგეთ  სუვერენულობა, საბჭოთა კავშირში გაწევრიანებით (ადგილი ჰქონდა იძულებას თუ სხვა რამე მეთოდს ამ შემთხვევაში არ აქვს მნიშვნელობა). ამიტომ, დღეს ევროკავშირისკენ სწრფვა პოტენციურად დესუვერენიზაციისკენ გადადგმული პოლიტიკური ნაბიჯია.

მართალია,დღევანდელი გადასახედიდან ევროკავშირი სუვერენული სახელწმიფოების გაერთიანებაა, მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ სულ რაღაც რამოდენიმე წლის წინ, აშკარად იდგა საკითხი ევროპის ერთიანი კონსტიტუციის მიღების და ერთიანი საგარეო საქმეთა მინისტრის პოსტის შემოღების მცდელობა. თუმცა როგორც მოგეხსენებათ იგი ჩავარდა ამ ეტაპზე, მაგრამ მომავალში რა მოხდება ამისგან დაზღვეული არც ერთი სახელმწიფო არ არის. სხვათა შორის ერთიანი ევროპული ფედერაციის შექმნის იდეა ერთიანი კონსტიტუციით, არც ისე ახალია და იგი ბენჟამენ ფრანკლინს ეკუთვნის. მან ამერიკის კონსტიტუციაზე მუშაობის მიმდინარეობის დროს, თავის ევროპელ მეგობრებს შემდეგი შინაარსის წერილი მისწერა: „ მე გიგზავნით ახალი ფედერალური კონსტიტუციის პროექტს ჩვენი შტატებისათვის… თუ ის გაიმარჯვებს, მე არ მესმის რატომ არ უნდა სცადოთ თქვენ ევროპაში შექმნათ ფედერალური კავშირი და ერთი დიდი რესპუბლიკა განსხვავებული ყველა სხვადასხვა ევროპული სახელწმიფოსა და სამეფოსაგან.“  მიჩნდება შეკითხვის დასმის სურვილი, თუ ევროკავშირში საბოლოოდ გაიმარჯვებს აზრი, ერთიანი კონსტიტუციის მიღების და  ერთიანი საგარეო საქმეთა სამინტროს სტრუქტურის ფორმირების შესახებ, ევროკავშირში შემავალი სახელწმიფოები შეინარჩუნებენ დამოუკიდებელი სახეწლმიფოს სტატუსს? რაღაც ეჭვი მეპარება!

არ გამოვრიცხავ, რომ ევროკავშირმაც არც თუ შორეულ პერსპექტივაში,საბჭოთა კავშირის გზით წავიდეს და ერთიანი გლობალური ფედერაციული მოდელის შექმნადაისახოს მიზნად. გნსხვავება მხოლოდ ერთი იქნება, იდეოლოგიური! საბჭოთა კავშირი თუ ულტრამემარხცენე, კომუნისტურ იდეოლოგიას ეყრდნობოდა, ევროკავშირი ლიბელარულ იდეოლოგიურ პლატფორმაზე დაგება. თუ პირველი, მუშათა კლასის ინტერესების დამცველი იყო, მეორე ინდივიდების უფლებების დამცველი გაერთაინება იქნება. არც ერთ და არც მეორე გლობალურ პროექტში, არ ჩანდა და არ ჩანს, ერის, როგორც ისტორიულ-კულტურული ერთობის და მისი თვითმყოფადობის უზრუნველმყოფელი სუვერენული სახელწმიფოების ადგილი.

თუზოგადად განვიხილავთ გლობალური მაშტაბის კონფედერაციულ მოდელებს საერთაშორისო სისტემებთან მიმართების ფარგლებში, შეიძლება ითქვას, რომ როგორც საბჭოთა კავშირიც და ბიპოლარული სისტემაც მიუღებელი იყო საქართველოსთვის, რომელიც ხელშემწყობი ფაქტორი გახდა, საქართველოს სახელწმიფოებრიობის დაკარგვის, იგივე შეიძლება ითქვას საქართველოს ევრკავშირში ინტეგრაციაზე და უნიპოლარულ საერთაშორისო სისტემაზეც, ვინაიდან ეს პროცესი გამოიწვევს მომავალში ეტაპობრივ დესუვერენიზაციას. ამიტომ ჩვენთვის, ქართველი ერის ბუნებრივი მოთხოვნილებებიდან გამოდმინარე, გვსურს ერი (სუვერენული) სახელწმიფოს შენარჩუნებაფორმალურად მაინც და მისი განვითარება, ყველაზე ხელსაყრელლ ვარიანტს წარმოადგენს მულტიპოლარული საერთაშორისო სისტემის ფორმირება, რომლის შემთხვევაში აღმოვჩნდებით შუალედურ მდგომარეობაში, რომელიც გულისმხობს თავის დაღწევას, როგორც ბიპოლარულისაგან, ისე   უნიპოლარული საერთაშორისო სისტემისაგან და მათთან დაკავშირებული გლობალური გაერთიანებებისაგან. რაც შეეხება მულტიპორლარიზმის იდეისთვის ხორცშესხმა ამ ეტაპზე შეუძლია, მხოლოდ ერთ სახელწმიფოს რუსეთის ფედერაციას, რომელიც გახლავთ შემაკავებელი ფაქტორი ერი(სუვერენული)-სახელმწიფოების ფუნქციონირებაზე აგებული საერთაშორისო სისტემის დემონტაჟის. თან სახელმწიფო ისეთ მდგომარეობაშია, რომ არც ერთი პარამეტრებით, განსაკუთრებით ეკონომიკური და იდეოლოგიური თვალსაზრისით, არ შესწევს უნარი მოახდინოს მის გარშემო არსებული ქვეყნების ინკორპორირება და შესაბამისად მათი იურიდიული დესუვერენიზაცია.

ჩემი ღრმა რწმენით, ამ ეტაპზე, ჩვენთვის ყველაზე ხელსაყრელია, გაწონასწორებული საგარეო პოლიტიკის წარმოება, რომელიც გულისხმობს რომელიმე მიმართულებით, ღრმა პოლიტიკური ნაბიჯებისგან თავშეკავებას. საქართველო  რეგიონში უნდა იქცეს, ორი განსხვავებული გლობალური გეოპოლიტიკური პროექტის (ევროკავშირი და ევრაზიული საბაჟო კავშირი), ეკონომიკური და პოლიტიკური თანამშრომლობის და არა კონფრონტაციის არენად.

ირაკლი ბენუა

ნავთობი, მსოფლიო ეკონომიკის ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი მამოძრავებელი ძალაა. ბოლო ნახევარ წელიწადში მისი შემცირებული ფასი 100-დან 60 აშშ დოლარამდე (იხ. სურათი #1), ეკონომიკის სტიმულირებას შეუწყობს ხელს.

თუმცა, ნავთობის დაბალმა ფასებმა საქართველოზე შესაძლოა არაერთმნიშვნელოვანი გავლენა იქონიოს. საქმე იმაში გახლავთ, რომ ერთი მხრივ ნავთობზე, შესაბამისად ბენზინზეც ფასების გაიაფება ცალსახად პოზიტიური იქნება ქართული ეკონომიკის სხვადასხვა აქტორებისთვის. ამავდროულად, მეორე მხრივ, გამომდინარე იქიდან, რომ საქართველო მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული თავის მეზობელ, ნავთობმომპოვებელ ქვეყნებზე – რუსეთსა და აზერბაიჯანზე, შესაძლოა ფასების შემცირებით გამოწვეული პოზიტიური ეფექტები განეიტრალდეს. კერძოდ, საქართველო დამოკიდებული აზერბაჯანსა და რუსეთზე შემდეგი მიმართულებით:

1. პირდაპირ უცხოური ინვესტიციები – 2014 წ. III კვარტლის მონაცემებით აზერბაიჯანსა ($219 მლნ ან/და 24%) და რუსეთზე ($55 მლნ ან/და 6%) ჯამურად პუი-ს 30% მოდის (იხ. დიაგრამა 2).

2.    ფულადი გზავნილები – 2013 წელს რუსეთიდან გზავნილებმა მთლიანი გზავნილების 54% ან/და $800 მლნ შეადგინა; 2014 წლის 11 თვის მონაცემებით კი რუსეთიდან გზავნილები შემცირებულია და ის მთლიანი გზავნილების 50% ან/და $662 მლნ-ს შეადგენს. აზერბაიჯანის წილი ფაქტობრივად უმნიშვნელოა და 1-2%-ის ფარგლებშია (იხ. დიაგრამა 3).

3.    ექსპორტი – 2013 წლის მონაცემებით ქართული საექსპორტო ბაზრის ნომერ პირველი და ნომერ მესამე მოთამაშეები სწორებ აზერბაიჯანი (25%) და რუსეთი (7%) იყვნენ. 2014 წელს კი 11 თვის მონაცემებით აზერბაიჯანში ექსპორტი 20%-მდეა შემცირებული, რუსეთში კი 10%-მდე გაზრდილი (იხ. სურათი 4).

შენიშვნა* ყავისფერი – 2013 წელი; წითელი – 2014 წელი. წყარო: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური http://www.geostatge

2015 წელს ნავთობზე ფასების დაბალმა ფასებმა შესაძლოა საქართველოს ორ მნიშვნელოვან ეკონომიკურ პარტნიორს დიდი ზიანი მიაყენოს და შედეგად საქართველოც დაზარალდეს, ზემო ხსენებული მიზეზების გამო, აცხადებს „თსუ ანალიზისა და პროგნოზირების ცენტრის“ წარმომადგენელი – ვახტანგ ჭარაია, ამიტომ, ორმაგი დარტყმის თავიდან ასაცილებლად, მნიშვნელოვანია ბენზინის ფასების ქართულ ბაზარზე გაიაფების ხელშეწყობა, რათა ეკონომიკის პროგრესირებას შეეწყოს ხელი.

ქართულ ბაზარზე დღეს დამყარებული ფასები საკმაოდ მაღალია, ამაზე მიგვანიშნებს თუნდაც ნავთობიმპორტიორების მიერ (ლუკოილი, სოკარი, გალფი, ვისოლი და სხვები) ბენზინის ფასის საშუალოდ 10-15 თეთრით გაიაფება და დამატებით ე.წ. საახალწლო ფასდაკლებების შემოღება – პრემიერ მინისტრის ერთი განცხადების საფუძველზე… აგრეთვე საინტერესოა, რომ ბენზინის საშუალო ფასი კონსოლიდირებულ ტენდერზე დაახლოებით 50 თეთრით უფრო დაბალია ვიდრე საცალო გაყიდვაში, ნავთობკომპანიები კი არცერთ შემთხვევაში არ იმუშავებენ მათი ინტერესების საზიანოდ (იხ. სურათი 5).

უფრო მეტიც, თუ მაგ.: თუ კონსოლიდირებულ ტენდერზე სუპერის ტიპის ბენზინს ნავთობიმპორტიორები მთავრობას აწვდიან 1.57 თეთრად, ეს იმას ნიშნავს რომ ამ ფასის პირობებშიც ისინი მოგებაზე გადიან, საცალო გაყოდვის ფასზე ხომ საუბარიც ზედმეტია (იხ. სურათი 6).

ჩვენი გაანგარიშებით, ბენზინის თვითღირებულების საშუალო ფასი დღეს ბაზარზე 1.2 ლარს არ აღემატება!

2014 წლის  23  დეკემბრის მდგომარეობით «PLATT”S»-ის მიხედვით საერთაშორისო ფასები ბენზინზე შეადგენს – 532,00 დოლარი/ტონაზე. რასაც ემატება:

ა) 532,00 დოლარი/ტონაზე * 1.9 (ლარი/დოლარი კურსი) = 1010,8 ლარი;

ბ) დღგ  – 180 ლარი;

გ) აქციზი – 250 ლარი;

დ) ტრანსპორტირება – 90 ლარი;

სულ 1531 ლარი  / 1 ტონა ბენზინზე (1300 ლ.) = 1.18 ლარი

ვახტანგ ჭარაია